Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Spacerkiem po Przeworsku - Zabytek.pl

Wycieczka użytkownika Muzeum

Spacerkiem po Przeworsku

8

jeden dzień

podkarpackie

1 DZIEŃ POBYTU, DZIEŃ POWSZEDNI, ROBOCZY, W SEZONIE TURYSTYCZNYM OD POCZĄTKU MAJA DO KOŃCA WRZEŚNIA.
Rozpoczynamy pobyt w Przeworsku od wizyty w Ratuszu. Tu mieści się siedziba Centrum Informacji Turystycznej, które udostępnia platformę widokową na wieży ratuszowej. Z wieży ratuszowej rozciąga się widok na panoramę Przeworska. Z tego miejsca można zorientować się w przestrzeni miasta i oznaczyć kolejne punkty zwiedzania, a będą to dwa późnogotyckie kościoły oraz klasycystyczny pałac Lubomirskich wraz z parkiem. (Ok. 30 min.) Od Ratusza, z rynku do kościoła i klasztoru Bernardynów prowadzi ulica Bernardyńska, gdzie zachowało się jeszcze kilka przykładów mieszczańskiego budownictwa przysłupowego, charakterystycznego dla regionu przemyskiego. Zwiedzane kościoła i klasztoru Bernardynów. (Ok. 1 h) Od klasztoru Bernardynów warto przejść się ok. 700 m ulicą Tatarską i obejrzeć kopiec tatarski. Położony na wschód od kościoła i klasztoru Bernardynów, przy dawnym trakcie jarosławskim, kopiec usypany został dla upamiętnienia zwycięsko odpartego przez mieszczan przeworskich najazdu tatarskiego w 1624 r. Na szczycie kopca wznosi się barokowa kapliczka słupowa. (Ok. 40 min.) Powrót na Rynek - ulicą Tatarską, a następnie ulicą Kilińskiego, gdzie z kolei zachowały się XIX-wieczne domki przymurowe, zbudowane z wykorzystaniem miejskich murów obronnych. Z Rynku – w kierunku dawnego kościoła bożogrobców, obecnie Bazyliki pw. św. Ducha oraz Kościoła SS. Miłosierdzia. Zwiedzanie Bazyliki św. Ducha. (Ok. 1 godz.), Zwiedzanie Kościoła SS. Miłosierdzia (Ok. 15 min.). Przerwa w zwiedzaniu – czas na kawę lub lancz – w pobliżu znajdują się restauracje. (Przerwa ok. 1,5 godz.) Z Rynku – w kierunku zachodnim – park i pałac Lubomirskich, gdzie znajduje się Muzeum w Przeworsku. W budynku pałacu Lubomirskich prezentowane są zbiory historyczne i etnograficzne oraz ekspozycja klasycystycznych wnętrz pałacowych. Zaś w głębi parku, w budynkach po stajniach cugowych, mieści się Muzeum Pożarnictwa – kolekcja sikawek konnych, kolekcja hełmów paradnych i bojowych, sprzęt bojowy, urządzenia sygnalizacyjne, umundurowanie strażackie, odznaczenia, pochodzące z wyposażenia ochotniczych straży pożarnych z terenu Podkarpacia. Spacer i odpoczynek w historycznym parku, z zabudowaniami kompleksu pałacowo – parkowego (oranżeria, kordegarda, domek ogrodnika), pomnikowe drzewa – aleja grabowa, lipa Króla Sobieskiego, platany, kasztanowce, sosny wejmutki. (Ok. 3 godz.) Z parku w kierunku zachodnim, przez most na Mleczce – do Skansenu-Zajazdu „Pastewnik”, gdzie obejrzeć można przykłady drewnianego budownictwa mieszczańskiego, domy zamieszane w przeszłości przez przeworskich rzemieślników i kupców, a także budynek dworku z Krzeczowic z 1701 r. – idealny przykład architektury „polskiego dworu”. W karczmie „Pastewnik” zjeść można obiadokolację, z dań tradycyjnej kuchni polskiej, napić się kawy lub regionalnego piwa. (Ok. 2,5 godz.) Wizyta w „Pastewniku” jest końcowym punktem 1-dniowego pobytu w Przeworsku.
Przeworsk nad Mleczką, pierwotna majętność Tarnowskich, otrzymał prawa miejskie już w 1393 r. od króla Polski Władysława Jagiełły. Był miastem prywatnym, ściśle zależnym od pierwszego właściciela, Jana z Tarnowa i jego spadkobierców. Leżąc na ważnym szlaku handlowym, przy drodze ze Lwowa, w kierunku na Kraków – miasto dynamicznie się rozwijało i w XV w. mogło poszczycić się dwoma murowanymi gotyckimi kościołami i ratuszem.
Od końca XV w. zaczęto opasywać je wałami ziemnymi, a kościół i klasztor oo. Bożogrobców włączono w system obronny miasta. Także nowo wybudowany klasztor oo. Bernardynów na wschodnim krańcu miasta powstrzymywał wrogów i dawał schronienie mieszczanom w czasie napadów. Centralne miejsce Rynku zajmował ratusz, a w obrębie murów miejskich w 1512 r. istniało 13 wąskich i ciasnych uliczek. Do miasta przylegały cztery przedmieścia: Łańcuckie, Jarosławskie, Pruchnickie i Kańczuckie. Przeworsk w XV i XVI w., był drugim po Przemyślu miastem powiatowym w ziemi przemyskiej. To tutaj odbywały się sądy ziemskie szlacheckie dla zachodnich obszarów ziemi przemyskiej, obsługując powiaty: rzeszowski, łańcucki, przeworski, jarosławski i pruchnicki.
W związku z licznymi najazdami wojsk nieprzyjacielskich, miasto zostało obwarowane nowymi murowanymi fortyfikacjami, z trzema bramami zamykanymi na noc. Ich utrzymanie we właściwym stanie technicznym i obronę w czasie najazdów zapewniały cechy rzemieślnicze. Podczas najazdów każdy cech miał przydzieloną do obrony basztę czy fragment murów, a podczas pokoju do powinności organizacji cechowych należało właściwe zabezpieczanie fortyfikacji, które miały być w dobrym stanie.
Miasto dotykały też liczne klęski i nieszczęścia. Najdotkliwszymi z nich były napady Tatarów i Wołochów w latach 1488–1489, następnie wojny kozackie, czasy potopu szwedzkiego, konfederacja barska – to kolejne nieszczęścia, które niszczyły miasto.
W następnych stuleciach Przeworsk przechodził w ręce nowych właścicieli, po Tarnowskich przyszli Kostkowie, Ostrogscy i w 1621 r. – Lubomirscy. Kolejni dziedzice stali na straży interesów miasta, dbali o jego rozwój, nadając mu liczne przywileje i uzyskując je od władców Polski, przyczyniając się do wzmocnienia pozycji Przeworska i podnoszenia dobrobytu jego mieszkańców. Pomyślny okres w rozwoju miasta zamknął przełom XVII i XVIII w. - czas epidemii. Przywleczone głównie ze Wschodu: dżuma, ospa wietrzna i dur brzuszny dziesiątkowały ludność miasta.
Kiedy w 1772 r. nastąpił I rozbiór Polski Przeworsk dostał się pod panowanie austriackie i został siedzibą urzędu powiatowego przynależnego do cyrkułu rzeszowskiego. Czasy zaborów przyniosły dalszy upadek miasta. Rozebrano wówczas usytuowany za ratuszem kościółek pw. św. Katarzyny i zburzono bramy miejskie. Na domiar nieszczęść, miasto w 1849 r. nawiedziła epidemia cholery przyniesiona przez wojska rosyjskie wracające z walk na Węgrzech.
Miasto Przeworsk przestało być własnością prywatną, stając się Królewskim Wolnym Miastem w Królestwie Galicji i Lodomerii na mocy ustawy gminnej z 1862 r. Rok 1867 przyniósł autonomię i wprowadzenie wielu swobód obywatelskich. W tym czasie Galicja była najsłabiej zurbanizowaną częścią Polski porozbiorowej, a Przeworsk wyglądem przypominał inne miasta galicyjskie z 2 połowy XIX w. Pod koniec XIX w. Przeworsk liczył 333 domy, z przewagą budynków drewnianych, parterowych, gęsto stojących wzdłuż niebrukowanych uliczek. Domy w Rynku i na pobliskich ulicach należały w większości do Żydów. Miasto utrzymywało się tylko z drobnego rzemiosła. Pomimo bliskości stacji kolejowej i cukrowni, położonych na terenie sąsiedniej gminy Budy Przeworskie, liczba mieszkańców w Przeworsku malała. W pierwszym dziesięcioleciu XX w. Przeworsk liczył ok. 3200 mieszkańców.
Dzięki przyłączeniu w 1922 r. Bud Przeworskich, a wraz z nimi cukrowni, Przeworsk uzyskał nowe źródło dochodów, przeznaczonych na budowę elektrowni miejskiej w 1926 r., budowę szkoły żeńskiej, wieży wodnej przy ratuszu, naprawę dróg miejskich i oświetlenia. Przyłączenie Bud Przeworskich miało jeszcze inny wymiar – ta część miasta stała się niejako strefą przemysłową, z cukrownią i rafinerią, z zakładami ordynacji księcia Andrzeja Lubomirskiego – cegielnią, gorzelnią, rafinerią spirytusu i warsztatami mechanicznymi na Podzamczu oraz stacją kolejową szeroko- i wąskotorową. Miasto zaczęło rozrastać się w kierunku dworca kolejowego i cukrowni. Po przyłączeniu w 1934 r. wsi Mokra Strona zyskało także tereny rolnicze. Stare miasto w latach 30. XX w. skupione było wokół Rynku i głównej ulicy miasta, którą wówczas była ulica Piłsudskiego, gdzie zlokalizowane były sklepy, zakłady rzemieślnicze oraz siedziby urzędów zarządu miejskiego, sądu, starostwa powiatowego urzędu skarbowego. W pobliżu Rynku usytuowane były trzy kościoły katolickie i synagoga. W obrębie tej najstarszej części miasta znajdowała się również szkoła męska, rzeźnia i elektrownia miejska i to ta, najstarsza część integrowała pozostałe.
W czasie II wojny światowej okupant nie oszczędził również przeworskich zabytków. Najpierw hitlerowcy spalili synagogę i domy żydowskie przy ul. Kazimierzowskiej, dom rabina z biblioteką. Stary Sąd pamiętający czasy sądów ziemskich został spalony i rozebrany. Zburzono XVI-wieczne mury obronne, z wież kościelnych zdjęto dzwony. Także łupem okupanta padł Pałac Lubomirskich, wywieziono 38 skrzyń sreber artystycznych, dzieła sztuki światowej klasy, pamiątki narodowe. Władze okupacyjne zadecydowały o usunięciu pomnika króla Władysława Jagiełły, posąg zrzucono z cokołu. Na szczęście nie rozbito rzeźby, pracownicy Zarządu Miejskiego przechowali ją w stajniach miejskich, gdzie przetrwała do końca wojny, a po jej zakończeniu posąg Jagiełły wrócił na swoje miejsce. Pragnąc poznać historię Przeworska należy zapoznać się z jego zabytkami będącymi świadectwem dorobku pokoleń, które dawno temu odeszły i eksponującymi ich kulturę materialną i duchową.
Obecnie w Przeworsku na uwagę turystów zasługują: Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy – do 1944 r., siedziba książąt Lubomirskich znajdująca się w rozległym krajobrazowym parku, Muzeum Pożarnictwa - również teren parku, Bazylika pw. Ducha świętego - Sanktuarium Grobu Bożego – dawny kościół i klasztor Bożogrobców, przeworski ratusz z rynkiem, Kościół i klasztor oo. Bernardynów., Kościół i Klasztor SS. Miłosierdzia, Zajazd Pastewnik.







Wydrukuj stronę wycieczki

Widzisz błędy lub nieprawidłowości? Zgłoś naruszenie zasad.