Pierwsza murowana świątynia ewangelicka wzniesiona została w latach 1777-1783, według projektu wpisującego w prostokątną bryłę budowli wnętrze koliste z układem filarów wspierających empory, który zaproponował ceniony poznański architekt i budowniczy, pochodzący ze Śląska Opawskiego A. Höhne (Kurzawa, Kusztelski, 2006). Dzięki czynionej inwestycji ten przedmiejski krajobraz Poznania stawał się coraz bardziej atrakcyjny i uznawany był za jeden z rejonów najbardziej korzystnych do zamieszkania. O ile współczesne walory krajobrazowe tego miejsca nie są zdecydowanie tak bardzo atrakcyjne jak dawniej, o tyle założenia przestrzenne zespołu dawnego zboru oraz architektura świątyni zachowały się dobrze do czasów obecnych. W bryle kościoła przy ul. Grobla przeważają formy klasycystyczne, uwydatnione zwłaszcza w zewnętrznej elewacji. Niewysoka wieża, wyrażająca metaforycznie triumf w walce protestantów o wolność wyznania, kryje w swojej podstawie główne wejście do świątyni, ozdobione portalem z rzeźbami świętych apostołów, Piotra i Pawła. W ciekawy sposób została upamiętniona data ukończenia budowy świątyni, którą odczytujemy jako chronogram z łacińskiej sentencji umieszczonej nad drzwiami. W amfiteatralnym wnętrzu, które skupia uwagę obserwatora na planie doskonałym, zbliżonym do okręgu, dominują jasne barwy z udziałem bieli przeplatającej się ze złotem, doświetlane naturalnie przez prostokątne, zamknięte półkolem okna. Majestatycznie wznoszące się dwukondygnacyjne empory, pierwotnie przeznaczone dla chórów męskich, nie zaburzają uzyskanego wrażenia spokoju, pozwalają za to skierować wzrok ku pseudokopule, będącej jednym z wielu przejawów wykorzystania stylu zwanego barokowym klasycyzmem. Rokokowe prospekty organowe, zachowany z pierwotnego wyposażenia kościoła na ścianie wschodniej oraz dobudowany w XX w. na ścianie północnej, świadczą o dużej możliwości i walorach artystycznych tego największego poznańskiego instrumentu (Błaszczyk, 2001). Po 1945 r. kościół stopniowy przystosowywany był do liturgii rzymskokatolickiej, w skutek czego wiele detali architektonicznych, ściśle związanych z ewangelikami, zostało usuniętych; do czasów współczesnych zachowane zostało jedynie epitafium hojnego ofiarodawcy zboru, Zygmunta Fryderyka Goebla, które znajduje się pod wschodnią emporą (Błaszczyk, 2001). Wśród zieleni otaczającej świątynię na uwagę zasługuje pomnik poświęcony Stefanowi Stuligroszowi, pierwszemu powojennemu parafialnemu organiście i założycielowi słynnego chóru „Poznańskie Słowiki”. Oprócz samej bryły kościoła na liście zabytków znajduje się również budynek dawnej pastorówki i szkoły oraz brama wjazdowa od strony ul. Ewangelickiej, które w naturalny zamykają teren pierwszej murowanej świątyni ewangelickiej miasta Poznania.

Obecny kształt Pałacu Górków, będącego siedzibą Muzeum Archeologicznego, jest powojenną rekonstrukcją obiektu. W pałacowej kaplicy magnackiej rodziny Górków poznańscy ewangelicy gromadzili się na spotkaniach w latach 1562 – 1592. Do czasów współczesnych zachowały się wczesnorenesansowe elementy, portal oraz wewnętrzny dziedziniec z krużgankami, istniejące w gmachu już w okresie użytkowania

Kościół, nazywany często staroluterskim , został wzniesiony w latach 1885 – 1886 według projektu B. Belowa. Po II wojnie światowej świątynia została odbuwana pod nadzorem K. Nowakowskiego i przeznaczona od 1946 r. dla Kościoła ewangelicko-metodystycznego. Pierwotne wyposażenie nie zachowało się. Jednonawowe wnętrze odznacza się prostotą – ołtarz, kazalnica oraz umieszczona w ścianie ołtarzowej alegoria Ostatniej Wieczerzy świadczą o protestanckim charakterze świątyni. Umieszczone w kościele witraże, będące ilustracją Przypowieści o siewcy, powstały w latach 1970-1984 i pochodzą z zakładu Z. Kośmickiego. Przy prezbiterium znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona pamięci ks. Jana Kusa (1919 – 1988), superintendenta okręgu, będącego zarazem jednym z prekursorów ruchu ekumenicznego na terenie Wielkopolski. Kościół ten jest jedyną poznańską świątynią, powstałą na fali reformacji, która przez cały okres swojego istnienia,do czasów współczesnych, służy ewangelikom (Sobczak, 2006). Kościół od zachodu przylega do parku im. J.H. Dąbrowskiego, na którym pierwotnie znajdował się, zlikwidowany po II wojnie światowej cmentarz służący wiernym ze zboru św. Krzyża przy ul. Grobla oraz kalwińskiej wspólnocie św. Piotra, której kościół znajdował się u zbiegu ul. Krysiewicza i Półwiejskiej. W cokole otaczającym wejście do świątyni umieszczone zostały dwie zachowane z cmentarza kolumny nagrobkowe.

Ewangelicki kościół pw. św. Mateusza położony jest w centralnym miejscu dzielnicy Poznania - Wildy. Obiekt wybudowany został w latach 1904-1907, według projektu O. Hossfelda – berlińskiego architekta, który równolegle wykonał projekt wznoszonej w tym samym czasie ewangelickiej świątyni na poznańskim Łazarzu. (Kurzawa, Kusztelski, 2006). W zewnętrznej bryle budynku na szczególną uwagę zasługuje główny portal utrzymany w manierystycznej formie z charakterystycznym dla secesji ornamentem okuciowym. We wnętrzu świątyni zachowane zostały charakterystyczne empory oraz chrzcielnica z 1907 r. Po II wojnie światowej pełnił funkcję kościoła pomocniczego dla parafii pw. Zmartwychwstania Pańskiego, zachowując do 1956 r. wezwanie św. Mateusza, zastąpione następnie obecnym. Przystosowanie świątyni do sprawowania liturgii rzymskokatolickiej miało miejsce w latach 1962-1972. Pod nadzorem W. Taranczewskiego wykonana została polichromia, nawiązująca treścią do patronki parafii. Na uwagę zasługują również stacje drogi krzyżowej, wykonane w rzadko spotykanej technice sgraffito oraz ofiarowany parafii XVII wieczny obraz Koronacji Najświętszej Maryi Panny, a także krucyfiks górujący na belce tęczowej nad prezbiterium (Mrugalska-Banaszak, 1999). Kościół ten jest jedynym spośród wszystkich spotkanych na szlaku, który w znaczący sposób upamiętnia genezę jego powstania oraz wspólnoty ewangelickiej, co wyraża odsłonięta w 100-lecie kościoła tablica pamiątkowa, wmurowana we wnętrzu świątyni: „Siostrom i braciom w wierze w Jezusa Chrystusa / Ewangelikom wildeckim / 1907-15 III 2007 ”. W okolicy świątyni znajduje się poewangelicki dom zborowy przy ul. Wierzbięcice 45, gdzie obecnie mieści się m.in. Urząd Skarbowy. Warto wspomnieć, że świątynia została oficjalnie oddana do użytku 15.03.1907 r. w obecności cesarza Fryderyka Wilhelma, uczestniczącego tego samego dnia również w uroczystościach poświęcenia łazarskiej świątyni. Był on osobistym wysłannikiem cesarzowej Augusty Wiktorii, która wspierała swoim patronatem i pomocą materialną poznańskich ewangelików, ofiarując im m.in. ołtarz i niezbędne do sprawowania nabożeństw paramenty liturgiczne.

Obiekt wzniesiony został w latach 1907 – 1909 według projektu O. Johannisa z Charlotenburga. Pierwotnie znajdował się tutaj Dom Ewangelicki z chrześcijańskim przytułkiem Evangelisches Haus mit Christlichem Hospiz, będący miejscem spotkań kulturalnych wielkopolskich i poznańskich ewangelików. W obiekcie mieściła się m.in. sala posiedzeń, sala rozrywkowa (obecna aula koncertowa), biblioteka i restauracja oraz pokoje gościnne. Budynek odznacza się w swojej architekturze delikatnym motywem secesyjnym wplecionym w bryłę charakterystyczną dla pruskiego budownictwa. Od 1945 r. budynek zajmuje Akademia Muzyczna im. I. J. Paderewskiego (Piotrowska, 2006).

Ewangelicki kościół pw. św. Pawła był pierwszym wydzielonym z gminy św. Krzyża. Świątynia wzniesiona została w latach 1866-1869 według projektu berlińskiego architekta F. A. Stülera, przy udziale J. Hochbergera i określana bywa jedną z jego najwspanialszych budowli sakralnych, odznaczającej się harmonią, lekkością, strzelistą i dostrzegalną z oddali wieżą oraz detalami architektonicznymi (Krzyślak, 2003). Kościół św. Pawła był pierwszą zrealizowaną neogotycką budowlą sakralną miasta. Halowe wnętrze świątyni dzieli sześć filarów ozdobionych liściastymi kapitelami, na których oparte są otaczające nawę główną empory, przykryte górującym sklepieniem gwiaździstym. Ceramiczna dekoracja gotycka nawiązuje w swojej formie do kręgu architektury pomorsko-brandenburskiej. Na uwagę zasługuje portal główny, w którego zwieńczeniu znajduje się zagłębienie z odlewem głowy Chrystusa, tzw. tondo. Nawiązaniem do pierwotnej aranżacji wnętrza świątyni jest zastosowanie obecnie ozdobnej tapety w prezbiterium, która niegdyś pokrywała dolne partie ścian, nadając tym samym pomieszczeniu kameralny charakter. Jednym z najcenniejszych elementów historycznych świątyni są pochodzące z 1912 r. organy. Powojenne dostosowanie prezbiterium do celów liturgii rzymskokatolickiej zostało dobrze wkomponowane w zachowane elementy: ławki, oryginalną posadzkę oraz empory. Przeprowadzone w 2002 r. prace konserwatorskie przywróciły świątyni dawny blask. (Krzyślak, 2003). Wokół kościoła warto zwrócić uwagę na dawny neogotycki dom zborowy, z widocznym wmurowanym na poziomie piwnicy kamieniem węgielnym z widniejącą na nim datą „1886”. Budynek ten był pierwszą celowo nieotynkowaną budowlą ceglaną XIX wiecznego Poznania, przeznaczoną na pełnienie funkcji mieszkalnej. Przy wschodnim wejściu do świątyni znajduje się głaz pamiątkowy poświęcony pamięci Piotra Majchrzaka – nastolatka brutalnie zamordowanego przez ZOMO w 1982 r. Pomiędzy kościołem a plebanią znajduje się monumentalny pomnik przedstawiający Chrystusa odsłonięty w Roku Jubileuszowym 2000, kiedy to przypadała 50 rocznica istnienia parafii pw. Najświętszego Zbawiciela przy ul. Fredry. Ciekawostką historyczną związaną z duszpasterstwem ewangelickim w zborze św. Pawła jest fakt, że duchowni z tej parafii sprawowali również opiekę nad kaplicą ewangelicką umieszczoną w zamku cesarskim. Zaprojektowana w stylu bizantyjskim kaplica zamkowa wzorowana była na słynnej, pochodzącej z XII w. Kaplicy Palatina, znajdującej się w Pałacu Normanów w Palermo. Obiekt w swojej pierwotnej formie nie istniał długo, bo zaledwie 26 lat. W latach II wojny światowej miejsce to zostało na polecenie A. Hitlera przebudowane i zamienione na jego osobisty gabinet.

Powstanie protestanckiej świątyni przy ul. Szamarzewskiego podyktowane było wzrostem liczby ewangelików zamieszkujących ówczesne przedmieścia Poznania - Jeżyce. Nowa gmina została wydzielona z parafii pw. św. Pawła, mieszczącej się przy ul. Fredry, a patronem wznoszonego w latach 1892-1894 kościoła obrano św. Łukasza. Do realizacji koncepcji, ze względu na ograniczenia finansowe, wybrano projekt O. Hirta o formach neogotyckich, utożsamianych z typowo „germańskim stylem”. Charakterystyczną cechą świątyni, wskazującą na jej ewangelickie założenie, są drewniane empory poprowadzone wokół trzech ścian nawy (Kurzawa, Kusztelski 2006). Kościół odznacza się prostotą wnętrza, kontrastującą ze wznoszoną w podobnym okresie katolicką świątynią na Jeżycach, przy ul. Kościelnej; z pierwotnego wyposażenia wnętrza do czasów współczesnych przetrwały organy, ławki, a także chrzcielnica, pełniąca obecnie funkcje kropielnicy, z widocznym w cokole nazwiskiem ofiarodawcy w języku niemieckim, a także wieszarowa konstrukcja więźby dachowej. Niewątpliwą osobliwością kościoła jest jego funkcjonowanie jako świątyni garnizonowej, w wyniku otrzymanej pomocy finansowej na jego budowę, z Departamentu Ekonomicznego Ministerstwa Wojny w Berlinie ( Kurzawa, Kusztelski, 2006). Zamiar przeznaczenia budowli dla duszpasterstwa wojskowego powstał już na etapie tworzenia projektu, stąd być może, dostrzegalne w zewnętrznej bryle ozdobne zwieńczenia hełmów, nawiązujące formą do tradycyjnych pruskich hełmów Pickelhube. W kościele znajdują się tablice liczne tablice pamiątkowe, poświęcone przede wszystkim poległym żołnierzom Wojska Polskiego w latach 1939 – 1945r. Na terenie otaczającym świątynie warto zwrócić uwagę na umieszczoną na frontowej ścianie świątyni tablicę poświęconą represjonowanym żołnierzom-górnikom oraz na pomnik jednego z głównych inicjatorów pracy organicznej w Wielkopolsce, a zarazem patrona ulicy, przy której położony jest kościół – popiersie ks. A. Szamarzewskiego. Ciekawe rozwiązanie architektoniczne, z uwzględnieniem dbałości o zachowanie charakterystycznego stylu architektonicznego miejsca zastosowano dobudowując w 1990 r. nową część plebanii do wzniesionej w 1899 r. dawnej pastorówki, na której zachowała się, niemożliwa jednak do odczytania, inskrypcja w języku niemieckim. Ciekawostkę historyczną stanowi fakt, że zgodnie z zachowaną tabliczką, mechanizm zegara, funkcjonujący w ukończonej w 1905 wieży, wykonany został przez firmę Georga Richtera z Berlina. Prace zrealizowane przez wspomnianą firmę, cieszącą się wsparciem i patronatem samego cesarza niemieckiego Wilhelma II, nie były zbyt często spotykane ze względu na wysokie koszty konstrukcji technologicznej, stąd pojawiały się one w miejscach o wyjątkowym znaczeniu, m.in. Zamku Cesarskim w Poznaniu czy też odbudowywanym obecnie Zamku Miejskim w Berlinie.

Ewangelicki kościół dla Zboru pw. Chrystusa powstał w latach 1904-1907 według projektu berlińskiego architekta O. Hossfelda. Neogotycka świątynia wzniesiona została na planie krzyża greckiego z charakterystyczną, dominującą w okolicy, ośmioboczną wieżą, wspierającą się na kruchcie z trzema portalami prowadzącymi do wnętrza. Bryła kościoła różni się zasadniczo od pozostałych budowli ewangelickich w Poznaniu, m.in. przez wykorzystanie w elewacji rozwiązań secesyjnych, wyrażających się kontrastami fakturowymi, poprzez współistnienie gładkich, ceglanych murów z bryłami granitu w przyziemiu czy rozetą we frontowej ścianie (Kurzawa, Kusztelski, 2006). Pod gwieździstym sklepieniem wnętrza na uwagę zasługują pochodzące z pierwotnego wyposażenia świątyni witraże autorstwa braci Linnemannów. Pomimo dość znaczącej przebudowy kościoła w latach 1953-1957, zachowane zostały pewne elementy architektoniczne: XIX-wieczna chrzcielnica, żyrandol, płaskorzeźby z dawnej ambony, krucyfiks wraz z rzeźbami aniołów z rozebranego w latach sześćdziesiątych ołtarza głównego i organy pochodzące ze znanej i cenionej firmy Schlag und Söhne. Na współczesne wyposażenie świątyni składa się m.in. polichromia autorstwa W. Taranczewskiego, umieszczony w prezbiterium poliptyk ołtarzowy przekazany parafii w 2008 r., a znajdujący się wcześniej w kościele Najświętszej Marii Panny in Summo na Ostrowie Tumskim w Poznaniu również jego autorstwa, rzeźby Maryi i św. Anny, zdobiący boczny ołtarz XVIII wieczny obraz Ecce Homo oraz obraz św. Anny. Twarz świętej została wiernie skopiowana z obrazu Leonarda da Vinci „Dziewica z Dzieciątkiem i Św. Anną”. Na obejściu kościoła zachowały się poewangelickie zabudowania, na które składa się dawna pastorówka oraz tzw. dom katolicki. Ciekawa historia związana jest z poświęceniem świątyni, której budowie patronowała cesarzowa Augusta Wiktoria. Uroczystość oddania łazarskiego kościoła do użytku uświetniona była przyjazdem księcia Fryderyka Wilhelma. Zgodnie z zachowanym przekazem, przed krzesłem przygotowanym dla księcia ukryty został pod dywanem gwóźdź dekarski, skierowany ostrzem ku górze. Dzięki spostrzegawczości ówczesnego pastora został on usunięty, a uroczystość przebiegła bez zakłóceń.

W latach 1909 – 1911 wzniesiony został przy obecnej ul. Przybyszewskiego kompleks szpitalno-ogrodowy Zakładu Sióstr Diakonisek, ze składek pieniężnych mieszkańców Berlina i Poznania. Architektura obiektów nawiązywała swoją neogotycką formą do znajdujących się już wcześniej, po drugiej stronie ulicy, zabudowań dwóch cmentarzy ewangelickich (Hałas- Rakowska, 2011). Budowa nowego obiektu podyktowana była zbyt małą powierzchnią użytkową ówczesnego Domu Zakonnego, który mieścił się wraz z siedzibą Konsystorza Ewangelickiego przy ul. Libelta (obecnie gmach Prokuratury Wojskowej) i stała się centrum kształceniowym dla pastorów i ich rodzin w Prowincji Poznańskiej. W czasie II wojny światowej szpital znalazł się pod zarządem okupanta, a od 1946 r. należał do Uniwersytetu Poznańskiego (obecnie wyodrębniony z Uniwersytetu Poznańskiego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu). W skład zabytkowego kompleksu, zaprojektowanego przez niemieckich architektów E. i G. Zillmanów, wchodzi budynek szpitala z domem zakonnym i kaplicą, kostnica, budynek oddziału dla zakaźnie chorych, pralnia oraz maszynownia. Spójne założenie zieleni, wypełniającej przestrzeń między budynkami i je otaczające, urozmaicone było antropogenicznymi skarpami, co stanowiło razem jeden z najładniejszych ogrodów XX wiecznego Poznania (Hałas-Rakowska, 2011). Do dzisiaj utrzymany został surowy, protestancki styl odnowionej w 2011 r. kaplicy, w której znajduje się tablica upamiętniająca kapelanów chrześcijańskich działających na terenie szpitala. Bezpośrednim symbolem ewangelickiej genezy tego miejsca jest zachowane w głównej ścianie prezbiterium witraży wypełniających trzy okna – symbol Trójcy Świętej. W holu wejściowym obok tablicy upamiętniające 100-lecie szpitala oraz popiersia Heliodora Święcickiego znajduje się również wystawa fotografii poświęcona założycielkom szpitala – siostrom diakoniskom. Z terenu szpitalnego została wydzielona kaplica, użytkowana pierwotne jako kostnica. Obecnie służy ona Kościołowi Chrześcijan – Baptystów.