Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Książęce miasto Brzeg - Zabytek.pl

Wycieczka użytkownika Krzysztof

Książęce miasto Brzeg

18

jeden dzień

opolskie

Do miasta można dojechać pociągiem (trasa Opole-Wrocław) lub samochodem (parking przed dworcem kolejowym).
Brzeg był stolicą księstwa legnicko-brzeskiego, a obecnie jest stolicą powiatu brzeskiego. Miasto położone jest w zachodniej części województwa opolskiego. Układ urbanistyczny Brzegu jest dobrze zachowanym przykładem miasta lokowanego na prawie średzkim w połowie XIII w., założonego na terenie byłej wsi targowo-rybackiej, przy skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych
i wodnego na Odrze. W średniowieczu miasto otoczone było murami miejskimi. Stare miasto (bardzo zniszczone w 1945 roku) ma kształt owalu ograniczonego od północy Odrą, a od południa, zachodu
i wschodu wcześniej murami miejskimi i fosą, później (XVII - XVIII w.) fortyfikacjami bastionowymi,
a obecnie plantami w miejscu d. fortyfikacji. W centrum prostokątnego rynku zlokalizowany jest ratusz w bloku śródrynkowym. Szachownicowy układ ulic zbiega się w miejscach dawnych bram Wrocławskiej i Opolskiej. W zachodniej części układu położony jest kompleks renesansowego zamku książęcego z kolegiatą p.w. św. Jadwigi, renesansowe gimnazjum piastowskie oraz barokowy kościół pw. Św. Krzyża (d. jezuitów), a we wschodniej części gotycki kościół p.w. św. Mikołaja, kompleks zabudowań d. gotyckiego klasztoru franciszkanów i reliktów koszar fryderycjańskich.
Miasto jest jednym z najstarszych i piękniejszych na Śląsku. Wędrówka jego ulicami, wzdłuż urokliwych willi (niejednokrotnie niestety zaniedbanych) i kamienic (systematycznie poddawanych rewaloryzacji) oraz plantami miejskimi, przez Park Centralny im. Józefa Czajkowskiego
i Park Nadodrzański, wśród zieleni, pozwala na dostrzeżenie miasta z jego kilkusetletnią historią, niejednokrotnie tragiczną (pożary, wojny husyckie, zagrożenie tureckie, wojna trzydziestoletnia), ale także na zobaczenie jego rozwoju w latach świetności (wille, kamienice, budynki użyteczności publicznej: ratusz, gimnazjum piastowskie, dworzec kolejowy, poczta, sąd, więzienie).

Trasa około 7 km.
Trasa wiedzie od dworca kolejowego, ulicą Piastowską, wzdłuż XIX i XX wiecznych willi, do zabytkowego budynku poczty. Dalej plantami, Parkiem Centralnym, wzdłuż fosy miejskiej, do Parku Nadodrzańskiego. Po drodze można odpocząć i zobaczyć wiele nieznanych i ciekawych gatunków roślin. W Parku Nadodrzańskim oglądniemy Bramę Odrzańską, i skierujemy się do Zamku Piastowskiego oraz kolegiaty pw. Św. Jadwigi. Dalej obejrzymy barokowy kościół pw. Św. Krzyża, a w nim piękne freski J. Kubena. Następnie ulicą Zamkową kierujemy się ku Rynkowi do renesansowego ratusza. Aby zobaczyć piękno architektury ratusza i zachowanych kamieniczek (część odrestaurowanych) musimy przejść wokół obiektu. Dalej ulicą Mleczną ( w południowo-wschodnim narożu rynku) idziemy do gotyckiego kościoła pw. Św. Mikołaja. Po zobaczeniu wnętrza tego obiektu, należy przespacerować się wokół niego, aby zobaczyć pięknie odrestaurowane kamieniczki. Spod kościoła, ulicami Długą i Lekarską, przez Park Centralny, dalej ulicą Jana Pawła II, wracamy do dworca kolejowego.

Dla nie zmęczonych dodatkowo około 3 km.
Spacer na cmentarz żydowski. Od dworca kolejowego kierujemy się pod wiadukt kolejowy, ulicami
1 Maja i Ks. K. Makarskiego do cmentarza komunalnego. Kirkut zlokalizowany jest po jego południowej stronie. Powrót tą samą trasą w kierunku dworca kolejowego.

1
Zdjęcie obiektu dworzec kolejowy

Brzeg

dworzec kolejowy

15 minut

Główny budynek zespołu stacji kolejowej jest charakterystycznym obiektem w krajobrazie miasta. Wzniesiony został w tzw. stylu ceglanym z licznymi neoklasycystycznymi detalami. W dekoracji zewnętrznej zastosowano drobne motywy o charakterze symbolicznym, a także postaci Ateny, Hermesa i Hefajstosa jako personifikacji wiedzy, komunikacji, handlu, techniki oraz przemysłu. Pierwszy budynek brzeskiego dworca kolejowego, zbudowany w 1844 r., nie zachował się. Na początku lat 70. XIX w. wzniesiono obecny dworzec, a równolegle z nim gmach poczty. Na początku 2012 r. zakończono generalny remont dworca, podczas którego renowacji poddano m.in. zabytkowe, ceglane elewacje, stolarkę okienną i drzwiową. Wyremontowano także pokrycie dachowe obiektu oraz wnętrze reprezentacyjnego holu kasowego. Budynek dworca znajduje się pomiędzy Placem Dworcowym a linią kolejową. W jego najbliższym sąsiedztwie znajduje się budynek poczty (od zach.) wybudowany w tym samym stylu. Gmach dworca jest wolnostojący, murowany z cegły, o ceglanych elewacjach. Jest to obiekt dwukondygnacyjny, zbudowany na planie wydłużonego prostokąta z trzema ryzalitami od frontu. W ryzalicie środkowym (najwyższym) znajduje się wejście główne z potrójnymi przeszklonymi drzwiami, zdobione nadświetlami. Elewacja frontowa (pn.) jest dwudziestoczteroosiowa. Na parterze i w ryzalitach osie wyznaczone są prostokątnymi, zwieńczonymi półkoliście otworami okiennymi, ujętymi pilastrami, u dołu z plakietami z motywem gryfów. W drugiej kondygnacji otwory okienne są prostokątne. Elewacje dodatkowo artykułowane są pilastrami i zwieńczone profilowanym gzymsem, opartym na konsolach. W elewacji tylnej otwory okienne obramowane są plakietami z ornamentem floralnym i maszkaronami oraz plastycznymi główkami. Budynek nakryto niskimi dachami dwuspadowymi, w partii ryzalitów dachami czterospadowymi. Wewnątrz budynku znajduje się hala pasażersko-kasowa w górnej partii ozdobiona kanelowanymi pilastrami i zwieńczona fasetą oraz centralnym plafonem na suficie. Halę z peronami łączy tunel. Obiekt dostępny dla zwiedzających. wg A. Ziółkowskiej NID OT w Opolu

5
Zdjęcie obiektu Park Chrobrego

Brzeg

Park Chrobrego

dwie godziny

Planty miejskie w Brzegu są przykładem zespołu parków miejskich założonych w XIX w. na terenie dawnych fortyfikacji. Brzeg, jako średniowieczne miasto posiadał system obronny oparty na murach. Pod koniec XVI w., wraz z rozwojem technik wojennych, system ten nie był w stanie zapewnić bezpieczeństwa miastu. W związku z tym rozpoczęto budowę brzeskich fortyfikacji bastionowych. Kolejne rozbudowy i przebudowy trwały do końca XVIII w. Wówczas Brzeg miał jedne z najsilniejszych fortyfikacji w Prusach. Zespół fortyfikacji w Brzegu rozpoczęto likwidować w 1807 r. po zdobyciu miasta przez wojska napoleońskie. Zakładanie zespołu plantów w Brzegu rozpoczęto po roku 1812, kiedy teren dawnej twierdzy przejęło na własność miasto. W latach 20. XIX w. wzdłuż korony wału o charakterystycznym zygzakowanym przebiegu poprowadzono promenadę obsadzoną dwoma rzędami lip i zaaranżowano fragmenty terenu w wewnętrznych narożnikach. W II poł. XIX w. powstały plany zagospodarowania Parku Nadodrzańskiego (d. Oder-Promenade) i Parku Centralnego (d. Park Bergel) jednak ich realizacja rozpoczęła się w latach 60. XIX w. W latach 60. XIX w. na obszarze Parku Chrobrego (d. Park Fosa), w części północnej poszerzono fosę tworząc staw. Z tego okresu pochodzi pergola, mostek w środkowej części oraz alejki na skarpach i wzdłuż cieku wodnego. Na przełomie lat 40. i 50. XX w. wybudowano amfiteatr. W latach 70. XIX w. przystąpiono do zagospodarowania części południowej fortyfikacji - Parku Centralnego (d. Parku Bergel). Na krańcach fosy w tej części utworzono dwa stawy. Na stawie od wschodniej strony utworzono wyspę, na stawie od strony zachodniej zaprojektowano fontannę i kaskadę. Obszar powiększono poza linię dawnych umocnień. Na przyłączonym terenie wprowadzono alejki w układzie obwodnicowym i geometrycznym. Całość uzupełniono nasadzeniami drzew i krzewów tworząc kompozycję krajobrazową. W centralnej części powstał plac tzw. „źródło” z fontanną figuralną przedstawiającą „Łabędzia z bratem Ledy” umieszczoną w kamiennym basenie otoczonym dodatkowo ozdobnym żeliwnym ogrodzeniem. Obecna fontanna została odtworzona w latach 80 XX w. Na polanie wytyczonej geometrycznymi alejkami stała rzeźba przedstawiająca kobietę z czarą przy ustach (aut. Wiktor Seiffert, ok. 1900), niestety tej rzeźby po 1945 r. nie odtworzono. Dopiero pod koniec XIX w. przystąpiono do realizacji najwcześniejszego projektu zagospodarowania brzeskich fortyfikacji - Parku Nadodrzańskiego. Projekt zakładał utworzenie dwóch ciągów wzdłuż granic terenu, a pomiędzy nimi układ alejek o przebiegu okrężnym. Wejścia do parku akcentowały place od strony wschodniej półokrągły z pomnikiem cesarza Wilhelma i zachodniej z poczwórnym szpalerem drzew. Przy planowanej nowej lokalizacji Bramy Odrzańskiej zaprojektowano na jej osi parter kwiatowy z kolistym placem i klombem w środku. Na bazie wbudowanej w nasyp bramie utworzono taras widokowy na rzekę i tereny położone na przeciwległym brzegu Odry. Nasadzenia zostały uformowane w sposób krajobrazowy tak, aby tworzyły sekwencję mniejszych i większych wnętrz. Największa polana powstała w zachodniej części, w miejscu nieckowatego obniżenia terenu. Długą ścieżkę wzdłuż brzegu Odry obsadzono w sposób zapewniający widok na koryto rzeki. Zespół plant miejskich tworzy pierścień wydzielający średniowieczny zasięg miasta. Porośnięte okazałą roślinnością tworzą przestrzeń sprzyjającą wypoczynkowi i rekreacji. Obsadzona lipami aleja, przebiegająca po koronie bastionów, dominuje w parku Centralnym i Chrobrego. Układ wodny na terenie Parku Centralnego i Chrobrego w formie stawów z fontannami, wyspami i łączącym je wijącym się potokiem w połączeniu ze stromymi skarpami wałów i mostkami tworzy niepowtarzalny klimat miejsca. Zróżnicowane ukształtowanie terenu oraz kompozycja roślinna sprawiają, że znajdują się tu zarówno miejsca nasłonecznione, lekko ocienione oraz zatopione w głębokim cieniu. Planty są ciekawym przykładem również pod względem florystycznym. Wiosną na skarpach i trawnikach rozwijają się kwitnące rośliny runa, które wraz ze zwiększającym się zacienieniem ustępują rozwijającym liście i kwitnącym krzewom i drzewom. Jesienią natomiast dominują w kompozycji przebarwiające się liście, a zimą rośliny zimozielone i potężne konary starych egzemplarzy drzew. Obok pospolitych drzew i krzewów występują ich odmiany ozdobne i gatunki egzotyczne np. buk pospolity odm. strzępolistna, miłorząb dwuklapowy, grujecznik japoński, cypryśnik błotny, cyprysik groszkowy, bożodrzew gruczołkowaty, magnolia, platan klonolistny, surmia bignoniowa, jodła kalifornijska, skrzydłoorzech kaukaski, oczar, czy kalina japońska. Obiekty ogólnodostępne. wg A. Sałygi-Rzońcy, NID OT w Opolu

6
Zdjęcie obiektu Brama Odrzańska

Brzeg

Brama Odrzańska

15 minut

Brama Odrzańska to zachowany element bastionu Odrzańskiego, renesansowych fortyfikacji miasta. Przeniesiona w 1895 roku, stała się elementem wyposażenia parku założonego na terenie dawnych fortyfikacji. W XVI w., gdy średniowieczny system obronny Brzegu przestał wystarczać, rozpoczęto budowę nowych fortyfikacji w systemie bastionowym. Budowę bastionów przy zamku nadzorowali Piotr i Bernard Niuron, a prace budowlane prowadzili mistrzowie murarscy Jerzy Schroer i Michał Kockert. Brama została wzniesiona w latach 1595-1596 przy bastionie Odrzańskim, na wysokości mostu. Wymurowany tunel przecinający bastion, otrzymał bogato zdobioną oprawę w formie kamiennego portalu. Na początku XIX w., po zdobyciu miasta przez wojska francuskie rozpoczęto stopniową likwidację fortyfikacji. W jej ostatnim etapie w 1895 r. została rozebrana również Brama Odrzańska, a kamienny portal przeniesiono do parku utworzonego na terenie dotychczasowego bastionu zachodniego. Podczas remontu w 1982 r. nakryto bramę stropem betonowym i utworzono taras z widokiem na panoramę doliny Odry. Kamienna brama wykonana z piaskowca jest reliktem późnorenesansowych obwarowań miejskich. Została wzniesiona w formie arkady z herbem Brzegu w kluczu i pełnoplastycznymi głowami strażników w przyłuczach. Powyżej, na ścianie attykowej podzielonej pilastrami znajdują się kartusze herbowe ks. Joachima Fridricha (podtrzymywany przez lwy) i jego żony księżnej Anny Marii v. Anhalt (podtrzymywany przez gryfy). W zwieńczeniu znajduje się fryz z inskrypcją: „Verbum domini manet in aeternum” („słowo Pana trwa na wieki”, 1P, 1,25), która przesłoniła wcześniejszy napis „1795 RENOVATIO 1895”. Obiekt dostępny. wg A. Sałygi-Rzońcy, OT NID w Opolu

7
Zdjęcie obiektu zamek z bramą

Brzeg

zamek z bramą

godzina

Siedziba Piastów Śląskich w Brzegu jest jednym z ważniejszych zamków renesansowych Europy Środkowo-Wschodniej. Jej dziedziniec ze ściętymi narożnikami i krużgankami stanowi nawiązanie do sztuki lombardzkiej, zaś dekoracja rzeźbiarska bramy wjazdowej obrazuje ciągłość dynastii piastowskiej od Piasta Kołodzieja poprzez Mieszka I aż do Fryderyka II i Jerzego II. Pierwszy dwór wzmiankowany był już w 1235 roku. Był to prawdopodobnie obiekt drewniany usytuowany pomiędzy bramami miejskimi: Wrocławską i Zamkową, otoczony fosą i połączony z miejskimi fortyfikacjami. Kolejne przebudowy obiektu miały miejsce w okresie panowania Bolka I, Bolka III, Ludwika I zwanego Sprawiedliwym oraz najważniejsza zapoczątkowana przez Fryderyka II, a kontynuowana przez jego syna Jerzego II, w trakcie której gotycką warownię przekształcono w jedną z najokazalszych rezydencji renesansowych tej części Europy. W 1675 roku zamek wraz z całym księstwem przeszedł w ręce austriackie. W 1682 przejęli go Habsburgowie przeznaczając na czasowe rezydencje książąt. Część zamku adaptowana została na biura. W 1741 roku podczas bombardowania miasta zamek został zniszczony, a ocalałe pozostałości budowli zamkowych po remoncie (prezbiterium kaplicy, parter skrzydła wschodniego i część krużganków oraz fasada budynku bramnego) adaptowano na potrzeby magazynów prowiantowych twierdzy pruskiej. W latach 1744-46 wzniesiono nowy budynek na miejscu skrzydła pn.-zach., a w 1801 w trakcie pożaru zniszczone zostało skrzydło pd.-zach. Po pożarze zamek odbudowano wg projektu Konrada Kirschsteina (obniżono skrzydła o dwie kondygnacje i dobudowano budynek w miejscu kurtyny północnej.). W latach 20. XX wieku, po wykwaterowaniu wojska i przejęciu zamku przez władze miejskie, skrzydło pn.-wsch. zostało adaptowane na muzeum. Podjęte w 1935 roku prace inwentaryzacyjno-konserwatorskie zostały przerwane przez działania wojenne. Po zakończeniu wojny odbudowano dachy (1947-49), a w latach 60. XX w. ponownie przystąpiono do prac badawczych i konserwatorskich. Przeprowadzono zasadniczą rekonstrukcję zespołu zamkowego oraz odtworzono krużganki. Zamek znajduje się w północno-zachodniej części starego miasta. W jego pobliżu znajdują się: na wschód kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, na południe kaplica św. Jadwigi a na północ park nad Odrą. Przy północno-wschodniej i południowo wschodniej ścianie zamku, w obrębie dawnych fortyfikacji, znajdują się ogrody inspirowane renesansem włoskim, założone w latach 90 XX w., na miejscu niezachowanych ogrodów z XVI w. W XIV wieku zamek był założeniem czteroskrzydłowym z wewnętrznym trapezoidalnym dziedzińcem i czworoboczną wieżą Lwów w narożniku pd.-zach. Obecnie jest to założenie trójskrzydłowe od strony północno-zachodniej zamknięte murem parawanowym. Od południa znajduje się budynek bramny zryzalitowany w stosunku do fasady, w narożniku pd.-zach. wieża Lwów oraz stanowiące zakończenie skrzydeł pn.-zach. i pd.-zach czworoboczne wieże. Poszczególne boki zamku założone są na planie prostokątów z jednotraktową dyspozycją wnętrz. Podpiwniczone, wsch. i pd. trójkondygnacyjne, zach. pięciokondygnacyjne, skrzydła nakryte zostały dachami siodłowymi. Budynek bramny pierwotnie zwieńczony sześcioboczną wieżą belwederową, obecnie nakryty jest tarasem. Zewnętrzne elewacje zamku są gładko otynkowane z nieregularnym rytmem zasadniczo prostokątnych otworów okiennych w piaskowcowych opaskach. Znaczącym akcentem jest, wykonana w latach 1550-54, rozbudowana dekoracja fasady trójkondygnacyjnego budynku bramnego. Oblicowana piaskowcem fasada w przyziemiu dwuosiowa z osiami wyznaczonymi arkadami wjazdu i wejścia, powyżej jest trójosiowa z prostokątnymi otworami okiennymi. Rzeźby i płaskorzeźby na niej umieszczone stanowią wywód genealogiczny Piastów i są swoistym pomnikiem świetności rodu. Elewacje wewnętrzne od strony dziedzińca artykułowane są trójkondygnacyjnymi krużgankami zrekonstruowanymi na podstawie zachowanych fragmentów. Krużganki w kondygnacji I i II są arkadowe, w III kolumnowe, z zewnętrznymi klatkami schodowymi w narożach. Na uwagę zwraca również bogata dekoracja kamieniarska portali (półkolistych w prostokątnych obramieniach) i obramień okiennych. Zabytek dostępny. W zamku mieści się siedziba Muzeum Piastów Śląskich. zamek.brzeg.pl/ wg A. Ziółkowskiej, OT NID w Opolu.

8
Zdjęcie obiektu kościół pw. św. Jadwigi

Brzeg

kościół pw. św. Jadwigi

15 minut

Kościół kolegiacki ufundowany w XIV wieku przez księcia Ludwika I, został przebudowany w połowie XVI wieku z inicjatywy księcia Jerzego II na mauzoleum Piastów brzeskich. W połowie XIV wieku książę Ludwik I podjął decyzję o fundacji kolegiaty w pobliżu swojej siedziby. W roku 1368 wmurowany został kamień węgielny, a w 1371 zatwierdzono statut. Wtedy też obsadzono dziekana i dwunastu kanoników. W XV wieku świątynia została splądrowana przez husytów. W XVI wieku przekazano ją protestantom, a ok 1567 roku z inicjatywy księcia Jerzego II utworzono w niej mauzoleum Piastów brzeskich. W 1677 roku kolegiata została zwrócona katolikom i do 1801 roku pełniła funkcję świątyni parafialnej. Podczas oblężenia Brzegu (1741 r.) została ona zniszczona, a w latach 1783-4 przystąpiono do jej adaptacji na kaplicę zamkową. Wtedy też zmieniono miejsce położenia ołtarza. Na początku XX wieku kaplica została odnowiona, a w latach 60. sarkofagi Piastów przeniesiono do mieszczącego się w zamku muzeum. Kościół św. Jadwigi znajduje się w północno-zachodniej części starego miasta. Od północy sąsiaduje z zamkiem, zaś na wschód od niego znajduje się kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Jest to budowla murowana z cegły na kamiennym cokole, częściowo otynkowana. Trójprzęsłowa na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym pierwotnym (od pd-wsch.) i obecnym (od pn-zach.) prezbiterium. Od północy znajduje się trójprzęsłowa kruchta z lożą na piętrze, która pierwotnie pełniła funkcję zakrystii, zaś od południa niewielka czworoboczna dobudówka. Przy narożniku skrzydła południowo-wschodniego zamku i Wieży Lwów częściowo zachowały się ściany pierwotnego transeptu kolegiaty. Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym w partii nawy, wielopołaciowym w partii zamknięć. W części południowo-wschodniej oskarpowany jest trójuskokowymi przyporami, na których umieszczone zostały kamienne tarcze z orłami. Elewacje artykułowane są smukłymi otworami okiennymi od północy zamkniętymi łukiem pełnym, od południa łukiem ostrym. Wnętrze nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym z płaskorzeźbionymi zwornikami z przedstawieniami: Chrystusa Błogosławiącego, Chrystusa Ecce Homo, Misericordia Domini oraz orłów śląskich. Zmieniony pod koniec XVIII wieku wystrój wnętrza tworzy późnobarokowy, iluzjonistyczny ołtarz z obrazem św. Jadwiga (B. Krause) oraz pochodząca z tego samego okresu ambona. W kruchcie znajduje się gotycka rzeźba św. Jadwiga (ok. 1370 r.), która pierwotnie umieszczona była na południowo-wschodniej elewacji kościoła. Wystroju dopełniają piaskowcowe płaskorzeźby ewangelistów z dawnej ambony (ok. 1573 r.) oraz renesansowe epitafia. Zabytek dostępny wg A. Ziółkowskiej, OT NID w Opolu,

12
Zdjęcie obiektu kościół parafialny pw. św. Mikołaja

Brzeg

kościół parafialny pw. św. Mikołaja

15 minut

Kościół św. Mikołaja w Brzegu jest jedną z największych gotyckich świątyń Opolszczyzny. Jego bardzo smukła nawa główna (stosunek wysokości do szerokości) jest jedną z cech typowych dla śląskiego gotyku. W kościele zachował się znaczący zbiór kamiennych epitafiów z różnych okresów. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z dokumentu z 1279 roku. W 1280 r. patronat nad kościołem objęli jezuici, wtedy też podjęto decyzję o budowie nowej świątyni. Umowę na budowę pięciu przęseł korpusu nawowego podpisano w roku 1370, a w kolejnych latach wykończono nawy boczne i nakryto je sklepieniami i dachem. Drugi etap, obejmujący postawienie nowego prezbiterium obejmował lata 1383-1389. Główne prace budowlane przy brzeskiej świątyni zakończono ok. 1417 roku. W kolejnych wiekach dobudowano kruchtę pn. (1420), kaplicę św. Anny (1506) oraz nadbudowano zakrystię (1625), a także wykonano polichromie (poł. XV w.). W XIX w. dokonano rozbudowy świątyni wg projektu Karla Luedecke, m.in. podwyższono wieże i dobudowano galerię. W 1524 r. w kościele zostało wygłoszone pierwsze kazanie protestanckie. Od tego czasu, aż do roku 1945, świątynia pozostawała pod opieką ewangelików. W 1945 r. kościół został ostrzelany. Zawaliły się górne partie wież oraz część sklepień naw, a podczas pożaru spłonęło wyposażenie. Z uwagi na zniszczenia obiekt przez kilkanaście lat nie był użytkowany. W latach 1959-1966 odbudowano świątynię, a w 1970 r. przywrócono jej rangę kościoła parafialnego. Kościół znajduje się w pd.-zach. części starego miasta na Placu Kościelnym, który otoczony jest ulicami Zakonnic (od zach.), Kościelną (od pn.), Polską (od wsch.) i Długą (od pd.). Wzniesiony został jako trójnawowa, orientowana bazylika z trójbocznie zamkniętym prezbiterium i prosto zamkniętymi nawami bocznymi. Od strony pn. do korpusu, w jego środkowej części, dobudowana została czworoboczna kaplica św. Anny wraz z pomieszczeniem gospodarczym oraz czworoboczna kruchta. Od pd., kolejno od trzeciego przęsła wsch. dobudowane zostały dwupoziomowa zakrystia z salą rycerską na piętrze, trójbocznie zamknięte kaplice św. Barbary i św. Katarzyny oraz kruchta. Od zach. znajdują się dwie czterokondygnacyjne wieże połączone galerią. Kościół jest murowany z cegły, na kamiennym cokole, częściowo oskarpowany. Jego elewacje artykułowane są skarpami i smukłymi otworami okiennymi w większości zamkniętymi ostrymi łukami, z maswerkami i laskowaniem. Nawa główna kościoła nakryta jest dachem siodłowym z lukarnami, wielopołaciowym w partii prezbiterium. Nawy boczne i kruchty oraz kaplica św. Anny nakryte są dachami pulpitowymi. Kaplice św. Barbary i Katarzyny nakryto dachami dwuspadowymi, wielopołaciowymi w partii zamknięcia. Wieże zwieńczone są daszkami czterospadowymi. Elewacja zach. jest trójosiowa z nieco cofniętą osią środkową ujętą wieżami. W przyziemiu osi środkowej znajduje się ostrołukowy, dwukondygnacyjny kamienny portal z dekoracją maswerkową. W górnej kondygnacji portal ujęty jest łukami oporowymi i sterczynami, a jego zwieńczenie stanowi szczyt, również ujęty sterczynami i dekorowany żabkami. Na osi ponad portalem znajduje się ostrołukowy otwór okienny, a jego zwieńczenie stanowi trójkątny szczyt. Narożniki wieży pd. opięte są masywnymi skarpami. Na poziomie czwartej kondygnacji wieże połączone są galeryjką wspartą na łuku. Elewacje pn. i pd. składają się z posadowionych na wysokim cokole elewacji bocznych nawy, zwieńczonych gzymsem i rozczłonkowanych przybudówkami oraz, z wyrastających wysoko ponad nie elewacjami nawy głównej, artykułowanej rytmem ostrołukowych otworów okiennych. Elewacja wsch. artykułowana jest naprzemiennie skarpami i smukłymi otworami okiennymi. Nawę główną i prezbiterium nakryto sklepieniami gwiaździstymi (oryginalnymi w prezbiterium, w nawie zrekonstruowanymi). Nawy boczne nakryto sklepieniami krzyżowo-żebrowymi na gurtach. W prezbiterium i w zakrystii zachowały się fragmenty gotyckiej polichromii z przedstawieniem Drzewa Życia i 10 Tysięcy Męczenników. Wyposażenie kościoła w znacznej mierze zostało zniszczone podczas pożaru w 1945 roku. Zachowały się epitafia na elewacjach zewnętrznych. Ponadto w kościele znajduje się gotycki tryptyk Świętej Rodziny przeniesiony w 1966 r. z kościoła w Bąkowie. Obiekt dostępny dla zwiedzających. wg A. Ziółkowskiej, OT NID w Opolu

13
Zdjęcie obiektu zespół zakładu karnego

Brzeg

zespół zakładu karnego

15 minut

Więzienie - budynek użyteczności publicznej. Chronologia: 1845 - 1860 Forma ochrony: rejestr zabytków Adres: Bolesława Chrobrego 29, Brzeg Zakład karny, znajdujący się w Brzegu, to zamknięty zakład dla recydywistów penitencjarnych, z oddziałem aresztu śledczego. Początki brzeskiego więzienia sięgają drugiej połowy XVIII wieku. Wtedy powstała najstarsza część obecnego zakładu, mieszcząca obecnie część pierwszego pawilonu, oddział aresztu śledczego oraz pomieszczenia administracji. W podziemiach gmachu mieścił się karcer. Pod koniec XIX w. więzienie zostało rozbudowane, a do prac zaangażowano francuskich jeńców wojennych wojny francusko-pruskiej. W nowym budynku znajdował się oddział dla nieletnich, warsztaty oraz pomieszczenia techniczne. W czasie drugiej wojny światowej brzeskie więzienie było miejscem przetrzymywania przez niemieckich nazistów wieluset więźniów politycznych. Budynek więzienia nie ucierpiał podczas II wojny światowej i po wyzwoleniu Brzegu, w lutym 1945 roku, zakład karny zaczął na nowo funkcjonować. Dwa miesiące później w brzeskim zakładzie karę pozbawienia wolności odbywało 150. niemieckich nacjonalistów. Rok później w więzieniu przebywali Niemcy, skazani m.in. za zbrodnie wojenne, oraz Polacy, m.in. członkowie grupy Wolność i Niezawisłość, skazani za podziemną działalność antykomunistyczną. W 1969 r. dokonano remontu muru więziennego oraz przebudowano wieże. Zakład mieści się w sąsiedztwie Sądu Rejonowego w Brzegu. Obiekt niedostępny.

17
Zdjęcie obiektu pałacyk, ob. przedszkole

Brzeg

pałacyk, ob. przedszkole

15 minut

Willa jest typowym przykładem XIX-wiecznego budownictwa mieszkalnego o cechach historyzujących, z elewacją bogato zdobioną sztukaterią. Otoczona jest kutym ogrodzeniem wykonanym przez mistrza kowalskiego Gustava Bilda. Budowla została wzniesiona w 1876 r. (data na elewacji) dla Gustava Bilda (monogram GB jest umieszczony na bramie i nad jednym z okien w elewacji wsch.). Po 1945 r. miał tutaj swoją siedzibę Związek Zawodowy Pracowników PKP. Obecnie w willi mieści się przedszkole. Willa wzniesiona została w pd. części miasta, w pobliżu dworca kolejowego. Otoczona jest dekoracyjnym, kutym ogrodzeniem, wykonanym przez Gustawa Bilda z jego monogramem wkomponowanym w bramę. Jest gmachem narożnym składającym się z kilku połączonych ze sobą części: głównej zbudowanej na planie prostokąta z półokrągłym ryzalitem przy narożniku pd.-zach. i podłużnym, dwukondygnacyjnym, zwieńczonym półkolistym tarasem przy narożniku pn.-wsch. Od strony pn.-zach. znajduje się czworoboczna oficyna połączona łącznikiem z częścią główną. Budynek jest murowany z cegły, dwukondygnacyjny, podpiwniczony z trójkondygnacyjną oficyną. Posadowiony został na wysokim cokole pokrytym boniowaniem barankowym. Nakryty został dachem o niewielkim nachyleniu połaci. Pierwsza kondygnacja pokryta jest pasowym boniowaniem gładkim w fakturze z podkreślonymi narożnikami, zaś w drugiej kondygnacji podziały wyznaczają narożne pilastry. Artykulację poziomą dopełniają gzymsy międzykondygnacyjne i gzyms koronujący z rozbudowanym fryzem z girlandami. Wejście umieszczono w środkowej osi trójosiowej elewacji południowej. Powyżej niego znajduje się taras flankowany prostokątnymi blendami. Wejście tarasu zwieńczone jest półkolistym naczółkiem, z herbem ze stylizowaną literą B (Bild) i figurami lwów. Elewacja wsch. jest sześcioosiowa (pięć osi należy do willi, a szósta do wąskiego, podłużnego tarasu). Osie 2-4 obejmują płytki ryzalit zwieńczony trójkątnym naczółkiem. Otwory okienne drugiej kondygnacji zwieńczone są półkolistymi naczółkami z ornamentami floralnymi, w których znajdują się kartusze z monogramem GB i datą 1876. Elewacja zach. jest trójosiowa, od pd. z ryzalitem klatki schodowej z wysokim otworem okiennym, zamkniętym półkoliście. Elewacja łącznika pokryta jest boniowaniem i nieregularnie rozmieszczonymi otworami okiennymi o różnej wielkości. Oficyna jest dwuosiowa od strony pd., jednoosiowa od wsch. We wnętrzu willi zachowana została pierwotna dyspozycja pomieszczeń oraz częściowo wystrój, w tym dekoracje sztukatorskie sufitów, hermy flankujące schody i stolarka drzwiowa. Dostęp do obiektu ograniczony.

18
Zdjęcie obiektu cmentarz żydowski

Brzeg

cmentarz żydowski

15 minut

Cmentarz jest jedynym (obok synagogi z 1799 r. zlokalizowanej przy ul. Długiej 61, spalonej w 1938 r. i w czasie II wojny światowej całkowicie przekształconej w dom wielorodzinny) - śladem obecności Żydów w Brzegu. Kirkut przy ul. ks. Makarskiego przypuszczalnie nie jest pierwszą nekropolią żydowską w Brzegu. Zachowany nagrobek z datą 01.09.1348 r. dowodzi istnienia cmentarza już w poł. XIV wieku. Dziś nie znamy jednak ani jego historii, ani lokalizacji. Świadczy o nim macewa, która po likwidacji starego kirkutu, została użyta do budowy stołu sędziowskiego, który znajdował się na rynku, później zaś wmurowana była kolejno w elewację domu przy Rynku 41 i ścianę ratusza. Dzisiejszy kirkut został założony w 1798 roku. Najstarszym z zachowanych jest nagrobek Zanwla, syna Meira z Grodkowa, zm. 30.05.1806 r., jednak pierwsze pochówki miały miejsce już w 1801 roku. Cmentarz był użytkowany do 1937 roku. Cmentarz położony jest na pd.-zach. obrzeżach miasta, w pobliżu drogi Wrocław-Opole. Od pn.-wsch. graniczy z terenem kościoła Miłosierdzia Bożego i cmentarza komunalnego. Zajmuje obszar o pow. ok. 0,5 ha, jednak dawniej był kilkukrotnie większy. Zachowało się ok. 150 macew i ich fragmentów, głównie z 2. poł. XIX w., w formie pionowych stel i obelisków. Macewy wykonane są z sudeckiego piaskowca, z marmuru sławniowickiego oraz granitu strzelińskiego. Obok pojedynczych macew występują także podwójne. Najstarsze z zachowanych nagrobków mają hebrajskie inskrypcje. W 2. ćw. XIX w. coraz częściej na odwrocie umieszcza się tekst niemiecki. Na wielu ozdobnie zwieńczonych brzeskich macewach epitafium opatrzone jest symbolami charakterystycznymi dla judaizmu (błogosławiące dłonie, dzban), jak i szerzej znanymi motywami wanitatywnymi (złamane drzewo, kwiat, świeca, uskrzydlona klepsydra). Pewną ciekawostką jest niezwykle rzadko spotykany na nagrobkach motyl. Cmentarz jest ogrodzony, wejście przez furtkę, na której widoczna jest gwiazda Dawida. Kirkut został zniszczony w latach 30-tych i 50-tych XX wieku. Obecnie cmentarz oraz ogrodzenie jest w stanie dobrym: brak oznak nowych zniszczeń i dewastacji. Jednak postępuje naturalna degradacja obszaru cmentarza: porastanie grobów krzewami i samosiejkami drzew, a macew bluszczem. Obiekt ogólnie dostępny.

Wydrukuj stronę wycieczki

Widzisz błędy lub nieprawidłowości? Zgłoś naruszenie zasad.