zespół kościoła parafialnego pw. Podwyższenia Krzyża Świętego - Zabytek.pl
zespół kościoła parafialnego pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Adres
Zwoleń, Kardynała Wyszyńskiego 30a
Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. zwoleński, gm. Zwoleń - miasto
Związany jest z największym polskim poetą epoki odrodzenia - Janem Kochanowskim, który urodził się w leżącej nieopodal Sycynie oraz Czarnolasem, w którym osiadł na stałe.
Usytuowanie i opis
Zespół kościelny usytuowany jest przy ul. Ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, równoległej do głównej arterii miasta, oddalonej ok. 200 m od rynku. Kościół wraz z towarzyszącymi obiektami wybudowany został na północnym krańcu miejscowości, na skraju zwartej zabudowy. Cały zespół znajduje się na lekko obniżonym, w stosunku do rynku, terenie. W jego pobliżu, od strony północno-wschodniej, przepływa rzeczka Zwoleńka.
Zespół tworzy wymurowany z cegły kościół, ogrodzony również ceglanym murem, ceglana kaplica przedpogrzebowa w północno-zachodniej części ogrodzenia oraz obsadzony wysoką zielenią cmentarz przykościelny, na którym zlokalizowany został nagrobek Joanny Lemańskiej w formie obelisku. Zespół uzupełniają usytuowane od niego w niewielkim oddaleniu nie wpisane do rejestru zabytków zabudowania starej i nowej plebani, domu parafialnego oraz budynki gospodarcze. Kompozycja zespołu jest skupiona, swobodna.
Historia
Parafia w Zwoleniu erygowana była prawdopodobnie w 1425 r. Pierwszy drewniany kościół p.w. Krzyża Św. i Św. Katarzyny w mieście zbudowany został z fundacji Jana Cielątko po lokacji miasta w ok. 1470 r. Przetrwał on jedynie do 1559 r., kiedy to został zniszczony na skutek pożaru jaki nawiedził miasto. Nową świątynię wzniesiono w latach 1564-1595. Przed 1570 r. wzniesione zostało prezbiterium, w drugim etapie nawa kościoła. Ok. 1610 r. zbudowana została przytykająca do nawy (od strony północnej) kaplica zw. Kochanowskich, ok. latach 1620-30 kaplica zw. Owadowską (od strony południowej). Kościół poddany został pracom restauracyjnym po pożarze w 1754 r. W roku 1902 na północny-zachód od kościoła zbudowano kaplicę przedpogrzebową. Ogrodzenie cmentarza przykościelnego, które część zbudowano jeszcze w 4 ćw. XIX w., w istniejącej obecnie formie powstało w latach 1923-24. Świątynia powiększona została w latach 1920-35 przez dobudowę naw bocznych i wieży od strony zachodniej (projekt arch. Gawlika). W roku 1943 wnętrze świątyni pokryto polichromiami. Kolejny pożar, który nawiedził kościół miał miejsce w 1979 r. kiedy to spłonęła więźba dachowa, odbudowana w l. 1979-81.
Obiekt dostępny podczas mszy oraz po uprzednim umówieniu się z proboszczem parafii w Zwoleniu.
oprac. Jerzy Szałygin, OT NID w Warszawie, 5-04-2019 r.
Rodzaj: kościół
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_ZE.54752, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_ZE.27289