typu III (podcień znajduje się przy dłuższym boku).

Historia

Żuławki (niem. Fuerstenwerder) to średniowieczna wieś o układzie ulicówki przywałowej, rozciągającej się pierwotnie na długości ok. 1 km (w k. XIX w. ciąg zabudowy liczył ok. 4 km). Na terenie wsi zachowały się charakterystyczne dla Żuław formy budownictwa, w tym kilka domów podcieniowych (wszystkie III typu, w którym podcień przylega do ściany wzdłużnej budynku). Dom podcieniowy nr 6 powstał prawdopodobnie w XVIII w.; w 1825 r. został przebudowany przez budowniczego o inicjałach A.K. na zlecenie właściciela Petera Eppa (zachowany napis na nadprożu drzwi frontowych: „PETER EPP BAUHERR AKBM ANNO 1825”). Układ rygli podcienia głównego, podcień gospodarczy i forma mieczy wskazują na korzystanie z wzorców Petera Loewena - znanego żuławskiego budowniczego. Dawniej dom znajdował się w dużej zagrodzie, do dzisiaj zachował się jedynie budynek gospodarczy z 1923 r.; drewniana stodoła została rozebrana w 1967 roku. W 1968 r. rozebrano podcień gospodarczy przed elewacją wschodnią domu. W latach 80. XX w. dom przeszedł gruntowny remont - właściciel w 1985 r. został laureatem konkursu na najlepszego użytkownika zabytkowego domu. 

Opis

Dom nr 6 znajduje się w północnej części wsi, po wschodniej stronie wiejskiej drogi, biegnącej wzdłuż Szkarpawy (podcieniem zwrócony w kierunku zach.). Budynek z elementami barokowo-klasycystycznymi oparty jest na planie prostokąta (ok. 19 x 11 m) powiększonego o podcień na osi elewacji zachodniej (ok. 7,5 x 5,8 m). Zachowany układ wnętrza: w części środkowej traktu frontowego sień główna, za nią w trakcie tylnym przesunięta na północ sień gospodarcza, w narożu pomiędzy sieniami czarna kuchnia. Dom drewniany, wzniesiony w konstrukcji wieńcowej, na ceglanej podmurówce; piętro podcienia ryglowe. Bryła korpusu parterowa z wysokim dachem dwuspadowym, krytym dachówką holenderką. Podcień 2-kondygnacyjny, wsparty na 6 słupach, nakryty dwuspadowym dachem o kalenicy prostopadłej do kalenicy dachu głównego. Elewacje drewniane na tynkowanym cokole, zwieńczone profilowanym gzymsem podokapowym, naroża ujęte pionowo deskami w formie pilastrów; w ścianach wzdłużnych pod gzymsem wyprowadzone profilowane końcówki belek stropowych; szczyty ścian bocznych i podcienia odeskowane pionowo na nakładkę. Elewacja zachodnia (frontowa) 6-osiowa, w trzeciej osi wejście (drzwi jednoskrzydłowe, płycinowo-ramowe, dzielone w poziomie). Środkowa część (osie od drugiej do czwartej) przysłonięta podcieniem; podcień wsparty na 6 masywnych kwadratowych słupach, górą spiętych wyciętymi w łuk mieczami z podwieszonym na osi zwornikiem; powyżej dwuosiowe piętro o prostym układzie rygli wypełnionych cegłą holenderką; nad piętrem 1-osiowy szczyt z półkolistym okienkiem na osi. Elewacja tylna (wsch.) 6-osiowa, wejście w osi 2 od północy, flankowane dwoma wąskimi okienkami; wejście wraz ze skrajnym północnym oknem przysłonięte współczesną parterową przybudówką, nakrytą pulpitowym dachem. Elewacje boczne, szczytowe, 3-osiowe (osie parteru i szczytu nie pokrywają się).

Własność prywatna. Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 31.10.2014 r.