Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela


kościół poł. XIII w. Żuławka Sztumska

Adres
Żuławka Sztumska, 27

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. sztumski, gm. Dzierzgoń - obszar wiejski

Cenny przykład niewielkiego wiejskiego kościoła gotyckiego z zachowanym bogatym wyposażeniem wnętrza z XVII i XVIII w.

Historia

Najstarsza informacja dotycząca pośrednio kościoła w Żuławce Sztumskiej (Pozylia, niem. Posilge, wieś kościelna) pochodzi z 1250 r. i jest związana z tutejszym proboszczem, Arnoldem (wcześniej w traktacie pokojowym z 1249 r. Prusowie zobowiązali się wystawić w Żuławce kościół). Wieś prawdopodobnie pierwszą lokację otrzymała ok. 1280 r., w nowym przywileju lokacyjnym z 1354 r. komtur Dzierzgonia Helwig v. Goldbach nadał kościołowi 6 włók. Istniejący kościół wybudowano w l. 1325-1350. Podczas wojen szwedzkich w l.1629-1659 kościół został obrabowany i zniszczony. W 1647 r. odnowiono prezbiterium. Wkrótce w 1666 r. zawaliła się częściowo wieża, niszcząc pd.-zach. fragment nawy. Gruntowny remont kościoła przeprowadzono w l. 1695-1696 i wymalowano w 1700 r. W tym też roku, 31 października, kościół był konsekrowany przez biskupa chełmińskiego Teodora Potockiego. W 1888 r. wieża otrzymała nowy hełm. We wnętrzu zachowane bogate wyposażenie.

Opis

Kościół położony w centrum wsi po południowej stronie głównej drogi (Jasna-Krzyżanowo); obiekt wolnostojący, orientowany, otoczony cmentarzem.

Gotycka świątynia została wzniesiona na planie dwóch zestawionych osiowo prostokątów - szerokiego nawy (ok. 12 x 15 m) i wydłużonego prezbiterium o ściętych wschodnich narożach (ok. 11 x 9 m). Dodatkowo od zachodu do nawy przylega w części południowej kwadratowa wieża (ok. 4,5 x 5 m) i na osi kruchta (ok. 3,5 x 4 m), a od południa prostokątna zakrystia (ok. 6 x 3 m).

Bryła dość urozmaicona: nawa oskarpowana, przykryta dachem dwuspadowym; po jej wschodniej stronie prezbiterium, niższe od niej, zamknięte trójbocznie i ujęte uskokowymi skarpami, dach dwuspadowy (od wschodu trójspadowy); od pd. przy prezbiterium wąska zakrystia nakryta dachem pulpitowo schodzącym z prezbiterium. Przy fasadzie (zachodnia elewacja nawy) asymetrycznie zsunięta ku południowej krawędzi, masywna wieża, od południa oskarpowana, do połowy otynkowana, powyżej licowana w cegle, nakryta blaszanym hełmem z latarnią zwieńczoną iglicą. Na osi fasady odrębnie dostawiona mała kruchta o wyraźnej neogotyckiej dekoracji. Kościół wzniesiony z cegły, tynkowany (wyjątkiem górna część wieży). Dachy kryte dachówką holenderką, więźba dachowa drewniana krokwiowo-jętkowa; nad nawą strop drewniany, beczkowy, polichromowany.

Elewacje dzielone ostrołukowymi blendami i mniej licznymi otworami okiennymi. Fasada zwieńczona szczytem domkniętym trójkątnym naczółkiem; w przyziemiu na osi kruchta z ostrołukowym portalem; ponad nią na osi blenda o łuku koszowym, powyżej koncha z figurą.

Wnętrze salowe, prezbiterium wydzielone ścianą tęczową z wysokim i szerokim otworem ostrołukowym.

Wewnątrz zachowane cenne wyposażenie z XVII i XVIII w. m.in. ołtarz główny z obrazem Wniebowzięcia NMP oraz epitafium ks. Kazimierza Szczepańskiego (zm. 1718 r.), fundatora ołtarza i innych elementów wyposażenia.

Obiekt dostępny, zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu w biurze parafialnym w Żuławce Sztumskiej.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 29.09.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BK.47861, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BK.300397