Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św.św. Filipa i Jakuba - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św.św. Filipa i Jakuba


kościół XV w. Żory

Adres
Żory

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Żory, gm. Żory

Żorski kościół pomimo przekształceń spowodowanych licznymi pożarami zachował w części czytelną formę gotycką.

Historia kościoła jest integralnie związana z historią miasta i jej mieszkańców.

Historia

Źródła nie podają dokładnej daty wzniesienia kościoła p.w. śś. Apostołów Filipa i Jakuba. Przyjmuje się, że powstał on w k. XIII w., wkrótce po lokacji miasta (1272 r.), w pn. części średniowiecznego warownego układu otoczonego murami obronnymi. Inicjatorem budowy był książę opolsko-raciborski Władysław. W okresie reformacji (1569 r.) świątynia została przejęta przez protestantów i pozostawała w ich rękach do 1629 r. W kościele zachowała się kamienna płyta z 1617 r. mieszczanina wyznania luterańskiego, Jerzego Latanego. Pierwotnie kościół był budowlą murowaną z cegły, pięcioprzęsłową, halową, z trzema nawami równej wysokości i wieżą od zachodu. Wieża była czworoboczna na całej wysokości, podparta dwiema szkarpami od strony pd. i podzielona na trzy kondygnacje. W 1661 r. pożar objął całe miasto i wówczas zniszczył górne partie wieży. W trakcie odbudowy na prostokątną podstawę wieży do wysokości nawy nałożono człon ośmioboczny z otworami okiennymi zamkniętymi półkoliście i nakryto go hełmem cebulastym. Świątynia straciła również dach i sklepienia oraz pierwotne wyposażenie, w tym dziewięć ołtarzy. Niezwłocznie nakryto ją nowym dachem (1662 r.), a w późniejszym czasie wstawiono nowe ołtarze w stylu barokowym. W 1690 r. do korpusu nawowego dobudowano od pd. owalną kaplicę Matki Boskiej Miłosiernej i nakryto ją kopułą. Była darem burmistrza Zygmunta Wacława Linka. Kolejny pożar w 1702 r. zniszczył nowopowstałą część wieży. Odbudowano ją w 1710 r. w obecnym kształcie. W latach 1854-1855 gontowe pokrycie hełmu zastąpiono blachą. Do obiektu prowadziły dwa wejścia, od pd. i zach. Na przestrzeni wieków kościół był jeszcze wielokrotnie niszczony przez ogień. W następnych stuleciach niszczył przede wszystkim dach gontowy, który w 1843 r. zamieniono na dachówkę karpiówkę. W latach 1866-1868 podwyższono zewnętrzne przypory, a w 1885 r. przebudowano przedsionek kościoła. Świątynia ucierpiała również w czasie II wojny światowej. Po jej zakończeniu, w latach 1946-1950 została odremontowana, dodatkowo po pn. stronie prezbiterium dobudowano sześcioboczną kaplicę wraz z zakrystią. Obecnie wyposażenie kościoła jest w większości współczesne.

Opis

Kościół usytuowany jest w śródmieściu, na pn. od rynku głównego, w granicach starego miasta Żory. Orientowany, murowany z cegły, częściowo tynkowany. Składa się z trzech części. Z pięcioprzęsłowego trójnawowego korpusu, do którego od wsch. przylega węższe, prosto zamknięte, czteroprzęsłowe prezbiterium z przylegającą do niego od pn. prostokątną zakrystią, kruchtą oraz sześcioboczną współczesną kaplicą z dwoma przedsionkami. Do nawy od pd. przylega eliptyczna kaplica Linków, wewnątrz kwadratowa z zaokrąglonymi narożnikami. Nad pd.-zach. narożnikiem korpusu dominuje trzykondygnacyjna wieża. Bryła kościoła oszkarpowana, nakryta dachami siodłowymi nad nawą i prezbiterium, nad kaplicami nakryta kopułami. Fasada niesymetryczna, trójosiowa, dzieląca się na partię korpusu nawowego i część wieżową. Oś środkową podkreślono wnęką zamkniętą łukiem odcinkowym mieszczącą portal, ponad którym znajduje się kolejna wnęka z blendowanym okulusem. Ten fragment elewacji ujmują wąskie wydłużone otwory okienne zamknięte ostrołukowo jeden nad drugim. Całość wieńczy trójkątny szczyt, który od pd. na wysokości drugiej kondygnacji wtapia się w strefę wieżową, w narożach opiętą szkarpami. Najwyższa kondygnacja wieży jest ośmioboczna, otynkowana, zdobiona blendami zamkniętymi półkoliście, zwieńczona hełmem cebulastym. Pozostałe elewacje artykułowane szkarpami, pomiędzy którymi znajdują się otwory okienne zamknięte ostrym łukiem. Wystrój wnętrza współczesny.

Zabytek dostępny.

oprac. Dorota Bajowska, 28-11-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.99334, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.322502