Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 10 - Zabytek.pl

grodzisko, st. 10


grodzisko k. IX w. - X w. Żmijowiska

Adres
Żmijowiska

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. opolski, gm. Wilków

We wczesnym średniowieczu jeden z potężnych grodów obronnych skupionych w Kotlinie Chodelskiej.

Szacuje się, że cały zespół osadniczy w Żmijowiskach liczył ok. 2,92 ha powierzchni. W jego skład wchodził dobrze ufortyfikowany gród właściwy oraz osady przygrodowe: północna i południowa. Na bazie częściowo zrekonstruowanego grodu powstał skansen archeologiczny nazwany Muzeum Dawnych Słowian. To jedyne w Polsce otwarte muzeum tematyczne, pełniące też rolę ośrodka archeologii doświadczalnej, dostępne do samodzielnego zwiedzania non-stop. Obejrzeć tu można zachowane oryginalne relikty obwałowań słowiańskiego grodu, uzupełnione częściową rekonstrukcją elementów systemu obronnego: grodowej bramy wraz z pomostem bramnym, ziemno-drewnianego wału oraz „przedwału” w postaci tzw. płotu polskiego.

Usytuowanie i opis

Grodzisko znajduje się we wschodniej części wsi Żmijowiska, około 0,5 km w linii prostej na południowy wschód od jej zwartej zabudowy, ok. 2 km na pn. od grodziska w Chodliku. Usytuowane jest na podłużnej, piaszczystej wydmie o powierzchni 1,5 ha, leżącej w widłach rzek Chodelki i Jankówki. Lokalna nazwa stanowiska to „Szwedzkie Okopy”. W skład zespołu osadniczego w Żmijowiskach wchodzą relikty grodziska oraz dwu osad przygrodowych. Grodzisko jest przykładem nizinnego, jednowałowego, pierścieniowatego założenia obronnego o powierzchni ok. 10 arów i średnicy ok. 35 m. Wał otaczał podwójny system fos. Obecnie w terenie widoczna jest ok. 1/3 obwodu wału w zach. i pn.-zach. części założenia. Pozostała partia została w l. 90.XX w. zniwelowana spychaczem. Oprócz grodziska zachowały się relikty przygrodowych osad otwartych - od jego strony pd. i pn. Obecnie teren zespołu osadniczego w Żmijowiskach jest pod ścisłą ochroną i opieką Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym. W l. 2005-2012 zrealizowało ono na terenie grodziska nowatorski projekt „Muzeum Dawnych Słowian - otwarte muzeum tematyczne” połączony z rekonstrukcją fragmentów grodziska. Muzeum-skansen funkcjonuje od 2012 r.

Historia

Gród na terenie dzisiejszej wsi Żmijowiska funkcjonował we wczesnym średniowieczu ( od k. IX w. - X w.). Brak jest danych do ustalenia momentu jego zniszczenia, jak również relacji chronologicznych między grodem a osadami otwartymi. Grodzisko w Żmijowiskach odkrył A. Chotyński w 1907 r. W 1965 r., podczas kierowanej przez A. Gardawskiego wielosezonowej kampanii badawczej kompleksu osadniczego w Chodliku, badania w Żmijowiskach przeprowadziła S. Hoczyk, nazywając obiekt: Chodlik stan. IV. W 1966 r. badania zweryfikował A. Gardawski i stwierdził, że jest to zapomniane już w publikacjach grodzisko w Żmijowiskach.

Stan i wyniki badań

Pierwsze prace archeologiczne na stanowisku przeprowadzone zostały w 1965 r. przez S. Hoczyk, kolejne w l.2002-2003 przez P. Lisa. W l.2006-2007 kontynuowali je P. Lis i A. Kacprzak, w l.2010-2011 A. Kacprzak i S. Załuski w związku z przygotowaniami zespołu osadniczego pod przyszły skansen archeologiczny. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonali Ł. Rejniewicz i J. Leszczyńska w 2002 r. Badania powierzchniowe AZP na stanowisku przeprowadzono w 1980 r., uzupełnienia wprowadził P. Lis w 2009 r.Badania dendrochronologiczne i debrologiczne prób zwęglonego drewna z badań archeologicznych wykonał M. Krąpiec w 2002 r. Badania ustaliły, że grodzisko posiadało pierwotnie średnicę objętą zewnętrzną linią wału, wynoszącą zaledwie 25 m, ale bardzo rozbudowany system umocnień. Głównym elementem systemu był wał ziemny, wzmocniony w górnej partii drewnianą konstrukcją. Wysokość nasypu, licząc od jego podstawy, wynosiła ponad 2 m, szerokość u podstawy do ok. 6 m, a w górnej partii, objętej konstrukcjami drewnianymi, zmniejszała się do 2 m. Wał z obu stron posiadał umocnienie w formie ściany z drewnianych belek ułożonych poziomo na krótkich poprzecznych przekładkach, podpartej pionowo lub ukośnie wbitymi w nasyp wału palami. W trakcie badań nie zarejestrowano śladów konstrukcji na szczycie wału. Przypuszcza się, że mógł to być częstokół lub płot o lekkiej plecionej konstrukcji opartej na pionowo wbitych palach. Wał grodziska otaczały pierwotnie dwa płytkie rowy o głęb. 38-65 cm, co było zapewne spowodowane wysokim poziomem wód gruntowych. Podchodząca woda utrudniała wydobycie ziemi z jednego rowu na budowę wału - stąd powstała konieczność wykopania drugiego rowu. Na wyniesieniu oddzielającym oba rowy (tzw. przedwału) funkcjonowało dodatkowe umocnienie w postaci drewnianego płotu, który w części pd. tworzył pojedynczą linię, w części pn.-wsch. podwójną. We wsch. części wału, od strony osady przygrodowej, odsłonięto pozostałości drewnianych konstrukcji bramy wejściowej do grodu. Dotychczasowe prace badawcze na majdanie grodziska nie zarejestrowały żadnych budowli mieszkalnych, jedynie nawarstwienia kulturowe o niewielkiej miąższości oraz dwa doły posłupowe, które mogą być śladami zabudowy przylegającej do wału grodziska. Zebrano w trakcie badań sporą ilość zabytków ruchomych, prawie wyłącznie w postaci fragmentów naczyń glinianych. Do innych ciekawych znalezisk należą: topór, narzędzie w typie ciosła oraz grocik tulejkowaty wykonane z żelaza, fragmenty przęślika tkackiego z kamienia wapiennego i żarna rotacyjnego. Znaleziono schyłkowopaleolityczny rdzeń krzemienny oraz zabytki krzemienne i ceramiczne kultury trzcinieckiej, które świadczą, że teren przed budową grodu był już użytkowany w odległych pradziejach i w epoce brązu.

Na terenie grodziska zlokalizowany jest skansen archeologiczny, zwiedzanie bez opłat, odpłatne zajęcia muzealne, warsztaty i inne. Kontakt pod adresem e-mail: archeologia@mnkd.pl oraz numerami telefonów: 81 88 10 277/288 (wew. 55), kom. 517 331 553.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 14.10.2014 r.

 

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.5981, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2092218,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.231845