Do dziś zachowały się jedynie fragmenty średniowiecznych murów oraz Wieża Łazienna zlokalizowana przy placu Pocztowym. Zachowane relikty systemu obronnego Zielonej Góry zostały odpowiednio zagospodarowane i stały nową atrakcją turystyczną miasta.

Historia

Zielona Góra pierwotnie posiadał obwarowania drewniano-ziemne, które stopniowo na przestrzeni XIV i XV w. zastąpiono kamienno-ceglanymi murami. Mury obronne obwiodły kulistym pasem średniowieczne miasto. Wytyczone one były wzdłuż dzisiejszej ul. Lisowskiego, ul. Jedności, placu Pocztowego, ul. Kościelnej i placu Powstańców Wielkopolskich. Miasto oblewała od wschodu, północy i zachodu przekopana fosa, zasilana wodą z Złotej Łączy. Wysoki poziom terenu uniemożliwił przekopanie fosy po stronie południowej.  Do tak obwarowanego miasta można się było dostać przez dwie, znajdujące się w obwodzie murów bramy: Górną (mieszczącej się przy dzisiejszej ul. Sobieskiego) i Dolną (mieszczącej się przy dzisiejszej ul. Żeromskiego). Z przekazów źródłowych wiemy, że były to dwukondygnacyjne budowle, wysunięte przed linię murów. By usprawnić komunikację z przedmieściem Na Piasku, które powstało na południu, poza murami miasta, postanowiono w 1487 r. w murach miejskich wznieść trzecią bramę – Nową. Brama Nowa (mieszcząca się przy dzisiejszym placu Pocztowym) była budowlą dwukondygnacyjną, którą wzmacniała Wieża Łazienna. W murze obronnym oprócz bram był również trzy furty. Nie remontowane od czasów wojny trzydziestoletniej fortyfikacje zielonogórskie zaczęły popadać w ruinę. Władze miejskie w II poł. XVIII i w XIX w. przystąpiły do rozbiórki większości murów i bram miejskich w celu pozyskania kamiennego budulca oraz ułatwieniu komunikacji z rozległymi już wówczas przedmieściami. Równocześnie z rozbiórką murów i bram przystąpiono do osuszania i zasypywania fosy. Oprócz Wieży Łaziennej będącej pozostałością dawnej Bramy Nowej do dziś zachowały się nieliczne odcinki murów obronnych przy placu Powstańców Wielkopolskich i przy ul. Sobieskiego. W 1982 r. wymieniono blaszane pokrycie hełmu Wieży Łaziennej, natomiast w 1993 r. dokonano renowacji ceglanego lica obiektu. W roku 1985 r. i 2001 r. prowadzone prace archeologiczne przy murach obronnych, które znacznie poszerzyły wiedzę na ich temat. W 2003 r. przeprowadzono konserwację zachowanych reliktów obwarowań miejskich oraz dla celów dydaktycznych i turystycznych w posadzce deptaka zaznaczono ślad przebiegu murów obronnych oraz zarys bram miejskich.

Opis

Zielona Góra ujęta została murami obronnymi na przestrzeni XIV i XV w. Do dziś linia murów obronnych miasta zachowała się w stanie szczątkowym. Niewielkie fragmenty pozostały przy ul. Sobieskiego i placu Powstańców Wielkopolskich. Mury wzniesiono z kamieni polnych i cegieł. Obrys murów obronnych przyjął kształt koła. Średniowieczny pierścień murów w podstawie miał od 0,8 m do 1,9 m szerokość i ok. 5-6 m wysokości. Zachowany odcinek przy placu Powstańców  Wielkopolskich mierzy ok. 4 m. W południowo- wschodniej części starego miasta, przy pl. Pocztowym stoi Wieża Łazienna pierwotnie związana z Bramą Nową. Ceglana wieża zbudowana w 1487 r. na planie prostokąta, na przestrzeni wieków była wielokrotnie remontowana i przebudowywana, m.in. w 1680 i 1717 r. Wieża była wykorzystywana przede wszystkim jako punkt obronny i obserwacyjny. Pierwotnie w przyziemiu wieży mieściło się przelotowe pomieszczenie, które później zamurowano. Wieża Łazienna swoją nazwę zawdzięcza nieistniejącej już łaźni publicznej stojącej w jej pobliżu. Obecnie Wieża Łazienna to 35 m metrowy, trzykondygnacyjny obiekt wzniesiony w stylu gotyckim, przykryty barokowym hełmem z latarnią.  Zachowane obwarowania stanowią istotny element w układzie przestrzennym miasta Zielona Góra.

Obiekty są własnością Urzędu Miasta. Budowle są odpowiednio wyeksponowane w przestrzeni miejskiej i szeroko udostępniane.

oprac. Krzysztof Słowiński, OT NID w Zielonej Górze, 10.11.2017 r.