Historia

Budowa pierwszego kościoła parafialnego (do połowy XV w. pw. św. Mikołaja) miała miejsce zapewne w drugiej połowie XIII w. Gotycką świątynię wzniesiono pod koniec XIV lub na początku XV w., być może po pożarze, jaki miał miejsce w 1419 r. Początkowo zielonogórską farą opiekowali się książęta głogowsko-żagańscy. W 1427 r. miało miejsce przejęcie patronatu od księcia Henryka IX przez konwent augustiański w Żaganiu. Od tego czasu aż do 1544 r. proboszczami byli zakonnicy. Przejściowo, w latach 1544-1651 świątynia znajdowała się w rękach protestantów. W niedługim czasie po wzniesieniu kościoła dostawiono wieżę i od południa kruchtę. Pod koniec XV lub na początku XVI w. budowlę powiększono o jednopiętrową przybudówkę, którą dostawiono do południowej ściany prezbiterium. W dobudówce urządzono kaplicę z emporą. Na parterze znajdowała się kaplica Oliwna, a na piętrze tzw. chór polski. W obydwu kaplicach zachowały się sklepienia gwiaździste. Podczas pożaru, który wybuchł w 1582 r., świątynia została zniszczona. Odbudowano ją w tym samym kształcie, jedynie od zachodu dostawiono kruchtę. Po kolejnym pożarze (1651), przebudowa kościoła trwała ćwierć wieku. Wówczas zamurowano okna gotyckie i wykuto mniejsze, półkoliste. W drugiej połowie XVIII w. miała miejsce katastrofa, bowiem w 1776 r. runęła wieża, niszcząc dużą część prezbiterium i nawy północnej wraz z przęsłami sklepień. W trakcie czteroletniej odbudowy podwyższono mury obwodowe prezbiterium, wnętrze kościoła przykryto nowymi sklepieniami, nawę oraz prezbiterium nakryto wspólnym dachem. Ponadto dokonano zmian w elewacjach oraz odbudowano wieżę, z tym że jej wysokość ograniczono do połowy wysokości tej starszej. W 1832 r. wieżę podwyższono i nadano jej formę klasycystyczną. Kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej w takim kształcie przetrwał do czasów obecnych.

Opis

Zielonogórski kościół, zbudowany z cegły i częściowo z kamienia, to trójnawowa budowla halowa z wydłużonym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. W głównej części jest nakryta dachami wielospadowymi. Na przybudówkach założono daszki pulpitowe i dwuspadowe z naczółkami. Okna gotyckie zachowały się jedynie w kaplicy przy prezbiterium. Pozostałe mają kształt prostokątny i są zamknięte łukiem odcinkowym. Wieża jest zwieńczona tarasem oraz kopułą i ozdobiona narożnymi pilastrami oraz profilowanymi gzymsami. Wysokie okna są półkoliście zamknięte. Nawę oraz prezbiterium przykrywają sklepienia kolebkowo-krzyżowe, natomiast kaplicę Matki Boskiej Ostrobramskiej sklepienie sieciowe. Ponadto nad kaplicą i chórem polskim, zwanym też chórem sukienników, znajduje się sklepienie gwiaździste. W nawie sklepienia są podtrzymywane przez wieloboczne filary. We wnętrzu świątyni zachowały się elementy zabytkowego wystroju i wyposażenia, jak dwa ołtarze boczne: Najświętszego Serca Jezusowego i św. Józefa z drugiej połowy XIX w., neogotycka ambona z 1859 r., chór muzyczny z 1672 r. i prospekt organowy z organami z 1912 r., wykonanymi przez firmę „Schlag und Soehne” ze Świdnicy. Ponadto w świątyni znajdują się poźnogotyckie rzeźby świętych: Jadwigi i Anny Samotrzeć z XV w. oraz wykonany czarną kreską rysunek z początku XVI stulecia, przedstawiający świątynię Grobu Chrystusowego w Jerozolimie. Pierwotnie znajdował się on w kościele w Złotniku koło Żar. Został wyjęty z ruin budowli, poddany konserwacji i w 1998 r. zainstalowany w zielonogórskiej farze. Na ścianach wisi kilka kamiennych, renesansowych i barokowych płyt epitafijnych. Ołtarz główny jest współczesnym dziełem wykonanym w latach siedemdziesiątych XX wieku przez profesora Leona Torwirta.

Świątynia jest dostępna dla zwiedzających przez cały rok.

Oprac. dr Krzysztof Garbacz, OT NID w Zielonej Górze, 29.12.2017 r.