kościół konkatedralny pw. św. Jadwigi Śląskiej - Zabytek.pl
kościół konkatedralny pw. św. Jadwigi Śląskiej
Adres
Zielona Góra, Plac Ks. bp. Wilhelma Pluty
Lokalizacja
woj. lubuskie, pow. Zielona Góra, gm. Zielona Góra
Historia
Budowa pierwszego kościoła parafialnego (do połowy XV w. pw. św. Mikołaja) miała miejsce zapewne w drugiej połowie XIII w. Gotycką świątynię wzniesiono pod koniec XIV lub na początku XV w., być może po pożarze, jaki miał miejsce w 1419 r. Początkowo zielonogórską farą opiekowali się książęta głogowsko-żagańscy. W 1427 r. miało miejsce przejęcie patronatu od księcia Henryka IX przez konwent augustiański w Żaganiu. Od tego czasu aż do 1544 r. proboszczami byli zakonnicy. Przejściowo, w latach 1544-1651 świątynia znajdowała się w rękach protestantów. W niedługim czasie po wzniesieniu kościoła dostawiono wieżę i od południa kruchtę. Pod koniec XV lub na początku XVI w. budowlę powiększono o jednopiętrową przybudówkę, którą dostawiono do południowej ściany prezbiterium. W dobudówce urządzono kaplicę z emporą. Na parterze znajdowała się kaplica Oliwna, a na piętrze tzw. chór polski. W obydwu kaplicach zachowały się sklepienia gwiaździste. Podczas pożaru, który wybuchł w 1582 r., świątynia została zniszczona. Odbudowano ją w tym samym kształcie, jedynie od zachodu dostawiono kruchtę. Po kolejnym pożarze (1651), przebudowa kościoła trwała ćwierć wieku. Wówczas zamurowano okna gotyckie i wykuto mniejsze, półkoliste. W drugiej połowie XVIII w. miała miejsce katastrofa, bowiem w 1776 r. runęła wieża, niszcząc dużą część prezbiterium i nawy północnej wraz z przęsłami sklepień. W trakcie czteroletniej odbudowy podwyższono mury obwodowe prezbiterium, wnętrze kościoła przykryto nowymi sklepieniami, nawę oraz prezbiterium nakryto wspólnym dachem. Ponadto dokonano zmian w elewacjach oraz odbudowano wieżę, z tym że jej wysokość ograniczono do połowy wysokości tej starszej. W 1832 r. wieżę podwyższono i nadano jej formę klasycystyczną. Kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej w takim kształcie przetrwał do czasów obecnych.
Opis
Zielonogórski kościół, zbudowany z cegły i częściowo z kamienia, to trójnawowa budowla halowa z wydłużonym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. W głównej części jest nakryta dachami wielospadowymi. Na przybudówkach założono daszki pulpitowe i dwuspadowe z naczółkami. Okna gotyckie zachowały się jedynie w kaplicy przy prezbiterium. Pozostałe mają kształt prostokątny i są zamknięte łukiem odcinkowym. Wieża jest zwieńczona tarasem oraz kopułą i ozdobiona narożnymi pilastrami oraz profilowanymi gzymsami. Wysokie okna są półkoliście zamknięte. Nawę oraz prezbiterium przykrywają sklepienia kolebkowo-krzyżowe, natomiast kaplicę Matki Boskiej Ostrobramskiej sklepienie sieciowe. Ponadto nad kaplicą i chórem polskim, zwanym też chórem sukienników, znajduje się sklepienie gwiaździste. W nawie sklepienia są podtrzymywane przez wieloboczne filary. We wnętrzu świątyni zachowały się elementy zabytkowego wystroju i wyposażenia, jak dwa ołtarze boczne: Najświętszego Serca Jezusowego i św. Józefa z drugiej połowy XIX w., neogotycka ambona z 1859 r., chór muzyczny z 1672 r. i prospekt organowy z organami z 1912 r., wykonanymi przez firmę „Schlag und Soehne” ze Świdnicy. Ponadto w świątyni znajdują się poźnogotyckie rzeźby świętych: Jadwigi i Anny Samotrzeć z XV w. oraz wykonany czarną kreską rysunek z początku XVI stulecia, przedstawiający świątynię Grobu Chrystusowego w Jerozolimie. Pierwotnie znajdował się on w kościele w Złotniku koło Żar. Został wyjęty z ruin budowli, poddany konserwacji i w 1998 r. zainstalowany w zielonogórskiej farze. Na ścianach wisi kilka kamiennych, renesansowych i barokowych płyt epitafijnych. Ołtarz główny jest współczesnym dziełem wykonanym w latach siedemdziesiątych XX wieku przez profesora Leona Torwirta.
Świątynia jest dostępna dla zwiedzających przez cały rok.
Oprac. dr Krzysztof Garbacz, OT NID w Zielonej Górze, 29.12.2017 r.
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: gotycki
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_08_BK.42416, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_08_BK.212147