Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół budownictwa drewnianego - Zabytek.pl

zespół budownictwa drewnianego


budynek użyteczności publicznej 1973 r. Zawoja

Adres
Zawoja, 776

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. suski, gm. Zawoja

Prezentowane w skansenie obiekty są przykładami tradycyjnego budownictwa mieszkalnego i gospodarczego z XIX i z 1.

ćw. XX w. charakterystycznego dla górali zamieszkujących u podnóży Babiej Góry  we wsiach Zawoja i Skawica. W tym rejonie wznoszono budynki drewniane, konstrukcji zrębowej, nakryte gontowymi dachami czterospadowymi lub dachami dwuspadowymi półszczytowymi. Domy wyróżniały  tzw. pogródki, czyli kamienne lub drewniane pomosty ustawione wzdłuż ściany frontowej budynku. W najstarszych chałupach nie wydzielano osobnych pomieszczeń dla ludzi i bydła. W 2. poł. XIX w. część mieszkalna i inwentarska domu była już  rozdzielona sienią. W części mieszkalnej  znajdowała się izba czarna z piecem kurnym (użytkowana przez rodzinę chłopską na co dzień), izba biała (użytkowana od święta), a często także komora. Typowe dla budownictwa gospodarczego regionu były wolnostojące, kamienne piwnice, czasami wbudowane w stok zbocza. Do często spotykanych obiektów przemysłowych należały niewielkie tartaki. Liczne były figury, kapliczki przydrożne i niewielkie dzwonnice z dzwonami, których dźwięki miały odstraszać nadciągajacą burzę.

Historia

Skansen założony został z inicjatywy Józefa Żaka, prezesa Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Suchej Beskidzkiej i ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bielsku-Białej, Karola Gruszczyka. Muzeum zostało zlokalizowane w Markowej, przysiółku Zawoi,  na działce zakupionej przez PTTK od Franciszka Kudzi. Skansen powstał w 1973 r. i składał się pierwotnie z trzech budynków: zachowanej in situ chałupy Franciszka Kudzi, przeniesionej z sąsiedniej parceli chałupy Stefana Gancarczyka oraz chałupy Franciszka Słopiaka, transferowanej z przysiółka Zawoja - Budzonie. Obecnie skansen zajmuje obszar o powierzchni ok. 43 arów, a prezentowane jest w nim  sześć zabytków z terenu Zawoi.

Opis

Najstarszym i najcenniejszym budynkiem w skansenie jest kurna chałupa Słopiaka zbudowana w latach 1802-1805 z belek świerkowych i jodłowych, z malowanymi na niebiesko glinianymi uszczelnieniami pomiędzy nimi i z kamienną pogródką. Dom nakryty jest gontowym dachem półszczytowym z podwieszoną pod okapem ściany wzdłużnej drewnianą rynną. Chałupa składa się z części mieszkalnej (izba biała, izba czarna i komora) oraz części gospodarczej (stajnia), rozdzielonych sienią. Pomiędzy izbami znajduje się piec dymny. Ogień palono na kamiennej nalepie umieszczonej w czarnej izbie, a w izbie białej znajdowała się część ogrzewająca pieca. W części mieszkalnej budynku obejrzeć można m.in. ekspozycję mebli i przedmiotów codziennego użytku, a w stajni  kilkanaście obrazów o treści religijnej. Najokazalszym budynkiem w skansenie jest chałupa Gancarczyka zbudowana w 1910 r. Jest to obiekt posadowiony na wysokiej podmurówce, z przeszklonym gankiem konstrukcji szkieletowej, nakryty półszczytowym dachem gontowym, który pełni obecnie funkcję bazy turystycznej. Podobna lecz skromniejsza jest chałupa Kudzi z1900 r. Użytkowana jest obecnie przez Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej z Krakowa i mieści Muzeum Turystki Górskiej. Oprócz wymienionych chałup w skansenie zobaczyć można także drewnianą, zrębową  kuźnię z wyposażeniem kowala i kamiennym paleniskiem z dmuchawą uruchamianą przy pomocy koła, zbudowaną w 1906 r., a przeniesioną do muzeum  z przysiółka Zawoja-Przysłop w 1996 r. Ostatnim jak dotąd transferowanym na teren muzeum obiektem  jest wolnostojąca, kamienna piwnica z 1891 r. z ustawionym nad nią drewnianym, zrębowym spichlerzem, nakrytym gontowym dachem dwuspadowym. W skansenie znajduje się także zrekonstruowana drewniana kapliczka przydrożna z kamienną figurą Matki Boskiej przeniesioną z cmentarza w Suchej Beskidzkiej.

Zabytek dostępny. Informacje na temat zwiedzania na www.zawoja.pl

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie. 21-11-2015 r.