Usytuowanie i opis

Cmentarzysko znajduje się południowo-zachodnim brzegu sztucznie spiętrzonego na rzece Pasłęce Jeziora Pierzchalskiego, na terenie kompleksu leśnego, w bezpośrednim sąsiedztwie skrzyżowania dróg leśnych. Kurhany tworzące kompleks cmentarzyska rozproszone są wzdłuż biegnącej po osi SE - NW drogi leśnej. Pojedyncze obiekty usytuowane są w sposób przypadkowy i nie tworzą żadnego regularnego zarysu cmentarzyska.

Historia

Stanowisko odkryte w 1828 r. Na początku XIX w. kompleks cmentarzyska obejmował 26 kurhanów, z czego 11 zdefiniowano jako duże. Do 1980 r. w. zachowało się ich 18, przy czym jeden został całkowicie zniszczony.

Stan i wyniki badań

Pierwsze badania na cmentarzysku przeprowadzono w roku 1870. Kolejne miały miejsce w latach 1904-1906. Badaniom poddano wówczas pięć kurhanów. Po raz kolejny archeolodzy wrócili na cmentarzysko po wojnie, w latach 1980 – 1987. Wykopaliska prowadził Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Przebadano wówczas 10 kolejnych kurhanów. Zarówno badania na początku XX w. jak i te powojenne pozwoliły prześledzić konstrukcje poszczególnych obiektów oraz zdefiniować ciałopalny, popielnicowy obrzęd grzebania zmarłych. Na podstawie sposobu umieszczania popielnic w kurhanach wyodrębniono starsze pochówki, które umieszczone zostały w niewielkich kamiennych skrzyniach oraz różnego rodzaju obudowach i obstawach kamiennych. Natomiast pochówki późniejsze polegały na umieszczaniu popielnic na prostokątnych brukach. Zarejestrowano również pojedyncze pochówki bezpopielnicowe. Na uwagę zasługuje konstrukcja kamienna kurhanu VIII związana z symboliką solarno-lunarną mającą ścisły związek z obrządkiem pogrzebowym ludności kultury kurhanów zachodniobałtyjskich. Wśród zabytków pozyskanych w trakcie prac badawczych znajduje się między innymi popielnica typu twarzowego oraz kamienny fallus.

Mimo położenia na terenie kompleksu leśnego kurhany są doskonale widoczne i czytelne w przestrzeni. Na uwagę zasługuje forma ich pobadawczej ekspozycji, która prezentuje poszczególne rodzaje konstrukcji, jakie znajdowały się pod usypanymi kopcami, w tym skrzynię kamienną, która pierwotnie zawierała popielnice. Ponadto jeden z kurhanów został pozostawiony w sposób obrazujący metodykę badawczą tego typu obiektów z zachowanym krzyżowym świadkiem. Kompleks cmentarzyska wkomponowany został w przyrodniczą ścieżkę edukacyjną i opatrzony tablicami informacyjnymi. Materiały zabytkowe pozyskane w trakcie badań znajdują się w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Oprac. Hanna Mackiewicz, OT NID w Olsztynie, 27.08.2014 r.