Jej elewacja frontowa pokryta jest manierystyczną dekoracją o szczególnie cennych walorach artystycznych. Wnętrze ma wyjątkowy wystrój, belkowane stropy z malowanymi fryzami i kamienną dekorację obramień okiennych.

Historia

Kamienica powstała w 1603 r. Początkowo należała do patrycjusza gdańskiego Hansa Kuntza Barthla, następnie profesora Akademii Zamojskiej Adama Burskiego, J. Namysłowskiego, S. Zorkowskiego, od 1655 r. rajcy zamojskiego Jana Wilczka, następnie St. Koniecpolskiego, w XVIII-XIX w. do Kaliszkiewiczów, w XIX-XX w. Rogaczewskich, w pocz. XX w. do Celibterów, w latach 30. Towarzystwa Przyjaciół Unii Hebrajskiej w Jerozolimie, po II wojnie św. do rodziny Surmaczów, w latach 1978 -79 użytkowana przez Miejski Dom Kultury, a następnie muzeum. Pierwotnie parterowa, ok. 1665 r. rozbudowana o piętro, w l. 1673-1676 powstała dekoracja fasady, w poł. XVIII w. rozbudowana o drugie piętro, w 3 ćw. XIX w. zniesiono attyki. Pierwsza poważna konserwacja budynku miała miejsce w l. 1937-38 pod kierunkiem T. Zaremby. W 1957 r. odnowiono pokrycie dachowe, stolarkę okienną i drzwiową oraz restaurowano tynki zewnętrzne. Kapitalny remont z pełnym zakresem prac konserwatorskich, wg proj. A. Kadłuczki i M.B. Pawlickiego wykonany został w latach 1979-1989 , kiedy m.in. zrekonstruowano attykę. Ostatnie prace remontowe z 2007 r. dotyczyły konserwacji wystroju sztukatorskiego elewacji. Obecnie budynek jest użytkowany przez Muzeum Zamojskie.

Opis

Kamienica patrycjuszowska, renesansowo-barokowa, położona w centralnej części Starego Miasta, przy pn. pierzei Rynku Wielkiego w sąsiedztwie ratusza, narożnikowo przy zbiegu ulic Ormiańskiej i Solnej. Nazwy pochodzą od jej właścicieli - J. Wilczka, rajcy zamojskiego, oraz profesora Akademii Zamojskiej - A. Burskiego. Orientowana, z elewacją frontową rynkową, południową, od strony wsch. zblokowana z sąsiednią kamienicą. Założona na planie wydłużonego prostokąta z trójarkadowym podcieniem w przyziemiu. Układ wnętrz znacznie przekształcony, trójtraktowy. Wzniesiona z cegły, tynkowana, trójkondygnacyjna, podpiwniczona, przykryta dwuspadowym dachem, w fasadzie i od strony zach. przesłoniętym dekoracyjną attyką. Dach pobity blachą miedzianą. Podcień przysklepiony krzyżowo, piwnice kolebkowo, przyziemia ze sklepieniem krzyżowym, wyższe kondygnacje przykryte płaskimi stropami. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana. Elewacja frontowa w przyziemiu dwuosiowa, w wyższych kondygnacjach trójosiowa. Najniższą partię elewacji frontowej wyróżnia dwuarkadowy podcień o półkolistych, lekko spłaszczonych łukach, zwieńczonych u nasady profilowanym gzymsem. Główne drzwi wejściowe od frontu ujęte są w profilowany portal z piaskowca, po bokach z dwoma prostokątnymi otworami okiennymi w szerokich obramieniach z piaskowca, wspartych na kamiennych podokiennikach. Pierwsze piętro oddzielone jest w elewacji frontowej od przyziemia szerokim fryzem z plecionką w formie taśm tworzących okręgi. Okna pierwszego piętra w układzie asymetrycznym, ujęte w szerokie, dekoracyjne obramienia z motywem roślinnym, wsparte na masywnym gzymsie kordonowym, flankowane pilastrami dźwigającymi gzyms kordonowy pomiędzy kondygnacją pierwszego i drugiego piętra. Powyżej otworów masywne gzymsy nadokienne. W płycinach pomiędzy górnymi krawędziami okien i gzymsami, główki putt i dekoracja o motywach roślinnych. W narożniku poł.-zach., między podwójnymi pilastrami, płaskorzeźba półpostaci męskiej nad kartuszem herbowym. Okna drugiego piętra mniejsze od otworów niższej kondygnacji, ujęte w szerokie opaski z ornamentem wiciowym. Otwory przedzielają pilastry z dekoracją o motywach roślinnych i antropomorficznych. W narożniku płn.-zach. pomiędzy pilastrami, płaskorzeźbione przedstawienie Chrztu Chrystusa w Jordanie. Cokół attyki zdobiony pilastrami i półokrągłymi niszami zamkniętymi konchowo, grzebień o uproszczonych formach. Elewacja boczna od strony zach. asymetryczna, dwuosiowa w przyziemiu, partie pięter rozdzielone gzymsami i rozczłonowane pilastrami, otwory okienne w piaskowcowych obramieniach. W partii między pilastrami narożnymi pierwszego piętra, od strony południowej, sztukaterskiej roboty medalion z przedstawieniem półpostaci męskiej w wieńcu z liści laurowych. Pod medalionem kartusz, w polu z literami IWRZ (skrót od: Jan Wilczek Rajca Zamojski). Powyżej, na poziomie drugiego piętra, płaskorzeźba NMP (typ Niepokalanej). Wyposażenie kamienicy zachowane lub zrekonstruowane. Na pierwszym piętrze zachowany fragment sklepienia z kominem czarnej kuchni. Na jednej z belek (obecnie biblioteka) zrekonstruowanego stropu inskrypcja łacińska ku czci Najświętszego Sakramentu i data związana z przebudową: „LADATUR SSUM SACRAMENTUM EREXIT AN. DNI. 1672 DIE 3 SERPIS I W CON. ZAMOSCIEN”. W sali przedniej pierwszego piętra na belce zrekonstruowanego drewnianego i polichromowanego stropu, inskrypcja łacińska z prośbą o błogosławieństwo Boże i data przebudowy: „BENEDIC. DOMINE DOMUM ISTAM: ET OMNES HABITANT ES: INEA:EXTRUCT: A. 1673. SEPTE. DIE 7 (? B.S.) ET VERBUM: CARO FACTUM EST”.

Dostęp do zabytku ograniczony. Wnętrze dostępne podczas zwiedzania muzeum oraz po uzgodnieniu.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID w Lublinie, 12.11.2014 r.