Jej elewacja frontowa pokryta jest manierystyczną dekoracją o szczególnie cennych walorach artystycznych. Dzięki zachowanej specyficznej dekoracji fasady jest to najbardziej typowa z ormiańskich kamienic. Wnętrze ma wyjątkowy wystrój, belkowane stropy z malowanymi fryzami i kamienną dekorację obramień okiennych.

Historia

Początki obecnie istniejącej kamienicy sięgają schyłku XVI w., kiedy w 1591 r. została odnotowana jako własność Aleksandra, osiedlonego w Zamościu ormiańskiego kupca z Łucka. Wówczas była budynkiem parterowym. W 2 ćw. XVII w. została rozbudowana o piętro i otrzymała attyki. W XVII w. należała do Ormian Foreszów i Ariewowiczów, pod koniec tego stulecia - do o.o. dominikanów. W 2 poł. XVII oraz w 1 poł. XVIII w. została ponownie rozbudowana i przekształcona. Od 1773 r. do poł. XIX w. była własnością Skibińskich. Od poł. XIX w. aż do II wojny św. należała do rodzin żydowskich, m.in. Kornów. Przed 1887 r. zniesiona została attyka, wykorzystana przy nadbudowie II piętra. Pierwsza poważna konserwacja budynku miała miejsce w latach 1937-38 pod kierunkiem T. Zaremby, kolejna dopiero po II wojnie św. W 1948 r. kamienica przeszła w użytkowanie muzeum. W 1957 r. odnowiono pokrycie dachowe, stolarkę okienną i drzwiową oraz restaurowano tynki zewnętrzne. W latach 1964-1965 poddano konserwacji polichromię. Kapitalny remont z pełnym zakresem prac konserwatorskich, według proj. A. Kadłuczki i M.B. Pawlickiego wykonany został w latach 1979-1989 , kiedy m.in. zrekonstruowano attykę. Ostatnie prace remontowe z 2007 r. dotyczyły konserwacji wystroju stolarskiego. Obecnie cały budynek z przybudówką jest użytkowany przez Muzeum Zamojskie.

Opis

Kamienica położona w centralnej części Starego Miasta, przy pn. pierzei Rynku Wielkiego, patrycjuszowska, późnorenesansowa. Nazwy pochodzą od jej pierwotnego, szafirowego koloru elewacji, właścicieli - Ariewowiczów oraz płaskorzeźby dwóch postaci - mężczyzny i kobiety, prawdopodobnie małżeństwa, umieszczonej między oknami drugiego piętra. Orientowana, z elewacją frontową rynkową, południową. Założona na planie wydłużonego prostokąta z trójarkadowym podcieniem w przyziemiu, trójtraktowa, trzeci trakt dwudzielny - bez sieni. Analogiczny układ pierwszego i drugiego piętra. Przy ścianie tylnej parterowa, prostokątna przybudówka, kryta dachem pulpitowym. Kamienica wzniesiona z cegły, otynkowana, trójkondygnacyjna, podpiwniczona, przykryta dwuspadowym dachem, w fasadzie przesłoniętym dekoracyjną attyką. Dach pobity blachą miedzianą. Elewacje trójkondygnacyjne, druga i trzecia kondygnacja - frontowa i tylna - czteroosiowe, asymetryczne. W przyziemiu trójarkadowy podcień o półkolistych łukach spiętych roślinnymi agrafami, nad nim masywny profilowany gzyms. Dekoracja fasady wyższych kondygnacji zbarbaryzowana, z widocznymi motywami orientalnymi. Wyróżnia się dwoma fryzami: dolnym z ornamentami geometryczno-plecionkowymi, górnym z płaską stylizowaną dekoracją roślinną, podobną do tzw. maureski. Okna prostokątne, drugiej kondygnacji większe i w obramieniach, ponad nimi gzymsy nadokienne. Centralnie, pomiędzy oknami drugiego piętra, płaskorzeźba „małżeństwa” na tle ornamentu roślinnego. W zwieńczeniu kamienicy attyka z pilastrami i hermami, wykorzystana częściowo przy nadbudowie drugiego piętra. Obecna kolorystyka elewacji nawiązuje do pierwotnej, szafirowej, podcień malowany jest na biało. Główne drzwi wejściowe od frontu ujęte są w profilowane obramienie z piaskowca z dekoracją w postaci małych rozet, zwieńczone godłem orła. Wnętrza zachowały wiele ze swojego pierwotnego układu i wystroju. W wielkiej izbie tylnej, krytej stropem belkowym, przetrwały przy ścianie od strony podwórza cztery filary z przysadzistymi półkolumnami rzymsko-doryckimi, flankującymi okna i drzwi wejściowe, oraz fragmenty polichromowanego fryzu z medalionami i ornamentami roślinnymi.

Dostęp do zabytku ograniczony. Wnętrze dostępne podczas zwiedzania muzeum oraz po uzgodnieniu.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID w Lublinie, 20.10.2014 r.