Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zamek, st. 1 - Zabytek.pl

Adres
Zamch

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. biłgorajski, gm. Obsza

Zamczysko jest pozostałością średniowiecznego gródka rycerskiego, z którym łączone są do dziś widoczne kopiec i fosa.

Jest jednym z nielicznych tego typu obiektów zachowanych na Lubelszczyźnie i stanowi cenne źródło do poznania rezydencji obronnych typu gródki stożkowate.

Usytuowanie i opis

Zamczysko położone jest w północno-wschodniej części wsi Zamch, około 250 m na północny zachód od kościoła, na niewielkim cyplu w widłach podmokłej doliny utworzonej przez rzeki: Nitka i Wirowa. Na tym z natury obronnym miejscu, umocnionym dodatkowo poprzez nadsypanie sztucznego wzgórka z obwodzącym go wałem ziemnym, stał gródek obronny - siedziba najstarszych właścicieli wsi. Na północny zachód od gródka, po przeciwnej stronie doliny rzeki Nitki, wznosi się podobny kopiec ziemny bez śladów architektury i umocnień, obecnie jako nieużytek porośnięty intensywnie roślinnością. Jest on uważany za miejsce lokalizacji drewnianego dworu myśliwskiego ordynatów zamojskich.Tworzy formę kopca ziemnego o średnicy około 40 m i wysokości 3-4 m od podstawy. Od strony południowo-wschodniej i północno--wschodniej zachowały się ślady wałów. Obecnie cały teren obiektu jest nieużytkiem intensywnie porośniętym roślinnością.

Historia

Budowa gródka miała miejsce najprawdopodobniej w 2 poł. XIV w. za sprawą ówczesnych właścicieli dóbr - Kustrów. Starostowie zamechscy- Pileccy i Ostrorogowie, mogli nieco rozbudować i przebudować założenie. Obiekt funkcjonował do ok. 2 poł. XVI w.

Najstarsze źródłowe informacje dotyczące Zamchu, zwanego także Zamech lub Zamek, pochodzą z 2 poł. XIV w. Wówczas wielki obszar puszcz nad Sanem otrzymał na własność ruski wielmoża Iwan (Iwaśko, Jaśko) Kustra z Krzeszowa, w 1386 r. świadczący w dokumencie Władysława Opolczyka. W 1388 r. Zamch wraz z całym księstwem bełskim został nadany księciu Ziemowitowi IV, ale ok.1412-13 r. król Władysław Jagiełło uszczuplił to nadanie o dwie wsie: Obszę oraz Zamch i wkrótce utworzył z nich odrębne starostwo zamechskie. W 1425 r. król Władysław Jagiełło wydał tu dwa przywileje dla mieszczan lwowskich. Jeszcze przed 1471 rokiem drogą zastawu starostwo zamechskie przeszło w ręce Pileckich i należało do nich aż po 1552 rok. Następnie starostą był Stanisław Ostrróg, od 1568 r. Stanisław Zamoyski, a po nim od 1572 r., jego syn Jan, późniejszy kanclerz i hetman wielki. W 1588 r. król Zygmunt III Waza darował J. Zamoyskiemu starostwo „na wieczność”, a ten w rok później włączył je do nowoutworzonej Ordynacji Zamojskiej. Brak informacji archiwalnych na temat najstarszego założenia obronnego. Według badań zwiadowczych obiekt interpretowany jest jako gródek na kopcu, gdzie pierwotnie stał dwór bądź wieża drewniana/?/ otoczona wałem ziemnym. Funkcjonował od ok. poł. XIV w. do 2 poł. XVI w., kiedy ówcześni właściciele Zamchu - Zamoyscy, w 1568 r. zbudowali nieopodal nowy dwór myśliwski, zwany też ”zamkiem”. Opis dworu myśliwskiego podaje Inwentarz z 1638 roku, który wiernie przytoczył archiwista Zamoyskich - Mikołaj Stworzyński w pracy z 1834 r.: „Opisanie statystyczno-historyczne dóbr Ordynacyi Zamoyskiey“.

Stan i wyniki badań

Brak badań wykopaliskowych. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonany został w 1989 r. przez Józefa Niedźwiedzia. Badania powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski przeprowadzili w 2002 r.: Józef Niedźwiedź i Jolanta Bagińska W trakcie badań powierzchniowych Archeologicznego Zdjęcia Polski zebrano z powierzchni gródka 2 fragmenty naczyń glinianych datowanych na średniowiecze (XIV-XV w.), a na terenie osady przylegającej od południowego wschodu do zamczyska -12 fragmentów ceramiki z wczesnego średniowiecza (X-XII w.).

Dostęp do zabytku bez ograniczeń.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 14.01.2015 r.

 

Rodzaj: zamek

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1141, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2503010