Większość należących do niego obiektów zachowała oryginalną bryłę i charakterystyczne nietynkowane elewacje zdobione ceglanym detalem. Zespół ma również wartość historyczną, ponieważ odegrał istotną rolę w historii miasta oraz wpłynął na jego rozwój.

Historia

Kompleks koszarowy, przeznaczony dla wojsk rosyjskich 4. Dywizji Piechoty z VI Korpusu Armijnego powstał na przełomie XIX i XX w. (l. 80.XIX w.-ok. 1905 r.). Po przejęciu go w 1917 r. przez wojsko polskie ulokowano w koszarach 1. Pułk Piechoty I Brygady Legionów, a później pododdziały Polskich Sił Zbrojnych. Od 1926 do 1937 r. stacjonował tam 71. Pułk Piechoty, 18. Dywizjon Artylerii Lekkiej i 18. Dywizjon Artylerii Ciężkiej. W l. 1937-1939 pd.-wsch. część zespołu koszarowego zajmowała Mazowiecka Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii im. gen. Józefa Bema. Od 1951 do 1957 r. w koszarach stacjonowały oddziały Polskiego Wojska Ludowego. W tym okresie rozebrano wiele budynków uszkodzonych w trakcie wojny. Po uruchomieniu w 1954 r. Zambrowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego część obiektów koszarowych przeznaczono na mieszkania dla robotników. Po 1957 r. pozostałe obiekty również zmieniły funkcję, lokowano w nich placówki edukacyjne, usługowe, instytucje publiczne itp.

Opis

Zespół usytuowany w południowej części miasta, wzdłuż Al. Wojska Polskiego. Od zachodu ograniczony ul. Ogrodową, od północy ul. Fabryczną, od wschodu ul. Mazowiecką i Magazynową, od południa Elektryczną i Przykoszarową.

Styl: większość budynków odznacza się licowanymi czerwoną cegłą elewacjami, zdobionymi ceglanym detalem w sposób charakterystyczny dla budownictwa koszarowego i fabrycznego przełomu XIX i XX w. Powierzchnia ok. 67 ha. W skład zespołu wchodziło pierwotnie 28 budynków (jeden z nich obecnie nie istnieje), przeważnie dwu- i trójkondygnacyjnych, licowanych czerwoną cegłą (część z nich została wtórnie otynkowana).

Wzdłuż zachodniej pierzei Alei Wojska Polskiego usytuowane są dawne budynki mieszkalne kadry oficerskiej i podoficerskiej oraz dwa kasyna, ustawione kalenicowo do ulicy. Po wschodniej stronie Alei, pomiędzy ulicami: Fabryczną, Legionową, Grunwaldzką, Magazynową i Elektryczną znajdują się dawne budynki mieszkalne dla żołnierzy, administracyjne oraz gospodarcze i pomocnicze (szpital, pralnia, łaźnia, magazyn), usytuowane przeważnie kalenicowo od Al. Wojska Polskiego. Teren koszar obsadzony jest drzewami i podzielony drogami wewnętrznymi. Poza budynkami zabytkowymi znajdują się na nim współczesne obiekty różnych gabarytów i przeznaczenia.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Większość obiektów zespołu dostępna z zewnątrz.

Oprac. Aneta Kułak, OT NID w Białymstoku, 13.10.2014 r.