Stanowi przykład willi w stylu zakopiańskim w nieco skromniejszej formie. Zachowane zostały wystrój i wyposażenie w stylu zakopiańskim.

Historia

Willa „Ornak” została wzniesiona w latach 1900-1902 przez zakopiańskich cieśli Wirmańskich. Jej fundatorem był profesor Stanisław Sokołowski, leśnik, działacz ochrony przyrody, twórca jednej z koncepcji utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Projektant willi nie jest znany, ale mógł nim być jeden ze współpracowników Stanisława Witkiewicza, Kazimierz Kreczmer, twórca m.in. projektu willi „Jutrzenka” przy ulicy Grunwaldzkiej (1900). Pomysłodawcą koncepcji architektonicznej miał być sam Stanisław Sokołowski, który od najwcześniejszej młodości przyjeżdżał do Zakopanego i tu, w 1893 roku, ożenił się z góralką, Agnieszką Walczak, z którą miał sześcioro dzieci - jedną córkę Zofię i pięciu synów: Mariana (wybitnego botanika), Adama (lekarza, profesora Państwowego Instytutu Reumatologicznego w Krakowie), Stanisława juniora (wybitnego geologa tatrzańskiego, odkrywcę wód termalnych na Podhalu), Witolda i Jana Seweryna (malarza, profesora warszawskiej ASP, będącego m.in. twórcą dekoracji malarskiej w schronisku w Dolinie Chochołowskiej). Willa nadal pozostaje w rękach spadkobierców rodziny Sokołowskich.  W latach 1991-1992 przeprowadzono remont kompleksowy - wzmocniono i ustabilizowano fundamenty jednocześnie z podpiwniczeniem. Następny etap remontu konserwatorskiego przypadł na lata 2001-2003, kiedy to wymieniono gonty na wszystkich połaciach dachowych, wprowadzając przy okazji dopasowane stylistycznie do całości, „wyględy”, doświetlające poddasze mieszkalne właścicieli. Rekonstruowano elementy dekoracyjnej snycerki zewnętrznej, a także wszelkie drobne detale, jak klamki, szyldziki, przełączniki z epoki. W 1992 roku otwarto tu Pensjonat Muzealny „Ornak”. 

Opis

Willa usytuowana jest przy ulicy Grunwaldzkiej, w głębi działki. Otoczona jest ogrodem. Obiekt reprezentuje styl zakopiański w nieco skromniejszej formie, bez nadmiaru dekoracji rzeźbiarskiej elewacji. Zachowany został wystrój i wyposażenie w stylu zakopiańskim. Willa wzniesiona na rzucie nieregularnym - korpus główny na rzucie wydłużonego prostokąta, od frontu wysunięty prostokątny ryzalit werandy, od pn. przybudówka na rzucie zbliżonym do kwadratu. Budynek parterowy z mieszkalnym poddaszem, w części środkowej piętrowy, częściowo podpiwniczony. Nakryty dachem siodłowym z półszczytami. Posadowiony jest na fundamencie i podmurówce z kamienia, drewniany konstrukcji zrębowej. Więźba dachowa krokwiowo-jętkowa, połacie kryte gontem. Elewacja frontowa symetryczna, w części środkowej znajduje się piętrowa weranda, a po jej obu stronach, w połaciach dachu facjaty w formie „kapliczek”. Wewnątrz stropy drewniane belkowe, w pomieszczeniach reprezentacyjnych wsparte na sosrębach. Detale dekoracyjne typowe dla stylu zakopiańskiego, w formie snycerskiego rytu wgłębnego - dekoracje nad drzwiami, oknami, balustrada werandy, w formie ażurowych wycinanek - balustrada tylnego wejścia. Szczyty dachowe dekorowane są motywem „słonecka” oraz „pazdurami”. Wewnątrz zachowane bogato profilowane sosręby, dekorowane motywami ludowymi - roślinnymi, „gwiazdy”.

Zabytek dostępny z zewnątrz przez cały rok, znajduje się tu Pensjonat Muzealny „Ornak”.

Oprac. Olga Dyba NID OT w Krakowie, 10.06.2015 r.