Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

willa Koliba - Zabytek.pl

Adres
Zakopane, Kościeliska 18

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. tatrzański, gm. Zakopane

Obiekt zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza w l.1891-1892 dla Zygmunta Gnatowskiego.

Willa jest pierwszym budynkiem w stylu zakopiańskim, którego budowa miała rozstrzygnąć wszelkie wątpliwości Witkiewicza, co do pogodzenia ludowego budownictwa z potrzebami wygody i piękna.

Historia

Pierwotnie zamiarem Zygmunta Gnatowskiego było wybudowanie zwykłej chałupy góralskiej, w celu umieszczenia w niej swojej kolekcji etnograficznej. Willa projektu Witkiewicza została wybudowana w l. 1892-1893 przez lokalnych budarzy, cieśli oraz snycerzy (m. in. Macieja Gąsienicę, Staszka Bobaka, Klimka Bachledę, Jaśka Stachonia, Wojciecha Brzegę i Józefa Kasprusia Stocha). Pracę rzemieślników nadzorowali Witkiewicz z Gnatowskim. Willa, już w czasie budowy, była propagowana jako propozycja stylu narodowego, opartego na polskim budownictwie ludowym.

Pięć lat po wybudowaniu „Koliby” powstał zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza dla Jana Gwalberta Pawlikowskiego na Kozińcu znacznie okazalszy Dom po Jedlami, którego projekt i wystrój przyćmił dotychczas najokazalszą „Kolibę”. W 1901 r., zazdrosny o Dom pod Jedlami, Gnatowski zlecił dobudowanie do „Koliby” zach. skrzydła, które zupełnie zmieniło pierwotny zamysł Witkiewicza, ale zbliżyło kształt „Koliby” do typowej willi w stylu zakopiańskim. Po śmierci Gnatowskiego willa zmieniała kilkukrotnie swojego właściciela, aż ostatni z nich wystawił ją na licytację w 1935 r., w której toku stała się własnością Kolejowego Przysposobienia Wojskowego (KPW). Willa w l. 1935-1936 poddana została remontowi i adaptacji do nowej funkcji związanej z domem wczasowym dla członków KPW. Prowadzący prace Stefan Meyer rozebrał piece i część unikatowej podłogi, a wprowadził nowe elementy: balustradę schodów i boazerię na poddaszu w tzw. stylu kryształkowym. W czasie II wojny światowej w willi swoją siedzibę miało Hitlerjugend. Po wojnie budynek pełnił funkcję zaplecza dla obozów harcerskich, domu wypoczynkowego, od 1954 do 1981 r. mieścił się w nim sierociniec. Po wpisie do rejestru zabytków i przejęciu budynku przez Muzeum Tatrzańskie przeprowadzono gruntowny remont konserwatorski (1986-1992), który miał na celu przywrócenie stanu z 1901 r.Od 1993 r. w Kolibie znajduje się Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława Witkiewicza, z aranżacją wnętrz Władysława Hasiora.

Opis

Willa znajduje się ok. 15 m od ulicy Kościeliskiej, na środku działki. W okolicy przepływa rzeka Cicha Woda. „Koliba” była prekursorskim budynkiem Witkiewiczowskiego nurtu stylu zakopiańskiego, a po przebudowie z 1901 r. nabrała formy typowej willi w stylu zakopiańskim z centralną częścią piętrową, znajdującą się pomiędzy dwoma skrzydłami parterowymi. Osadzona na planie prostokąta. Posadowienie willi stanowi kamienny fundament i oszkarpowana podmurówka. Budynek podpiwniczony. Ściany budynku są wykonane z drewnianych płazów w konstrukcji zrębowej. Dach półszczytowy w konstrukcji krokwiowo-jętkowej z wyględami (pulpitowe otwarcia w dachu) i dymnikami. Dach kryty gontem. Proporcje Koliby są zaczerpnięte z tradycyjnego budownictwa góralskiego, wedle którego reguł krokiew dachowa stanowi cztery piąte długości ściany szczytowej. Część środkowa i wschodnia nieznacznie wysunięte w stosunku do części zachodniej, dobudowanej w 1901 r., w której znajduje się zachowany fragment werandy z pierwotnej budowli. Do elewacji frontowej przylega przeszklony, drewniany ganek. Szczyty zdobione słoneckami i pazdurami, a kominy budynku wieńczą dekoracyjne korony. Wewnątrz stropy drewniane belkowe z dekorowanymi sosrębami. W dekoracji występują motywy podhalańskie: gwiazdy, parzenice, gadziki, mirwy, leluje, gałęzie stylizowanych lelui i wprowadzony przez Witkiewicza dziewięćsił. Malowniczość architektury Witkiewicza w Kolibie oddaje gra świateł i cieni, uzyskana dzięki zestawieniu ze sobą różnych faktur użytych materiałów: kamienia, ciemniejącego drewnianego gontu i zachowującego naturalny kolor drewna zrębu.

Zabytek dostępny w godzinach otwarcia Muzeum.

Oprac. Mirosław Płonka, OT NID w Krakowie, 05-01-2018 r.

Rodzaj: willa

Styl architektoniczny: zakopiański

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.190654, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.405730