Jest przykładem drewnianej willi pensjonatowej w stylu domu „góralskiego”

Historia

Willę wybudował Jan Kluś Fudala, na cele pensjonatowe, w 1920 roku. Niedługo po wybudowaniu, willę kupiła angielska malarka Winnifred Cooper. W 1924 roku willę odkupił Jan Kasprowicz i zamieszkał w niej wraz z żoną Marią (Marusią), jej matką Marią Bunin oraz siostrą Anna Bunin. Kasprowicz mieszkał na Harendzie tylko 2 lara. Zmarł 1 VIII 1926. Jan Kasprowicz znany jest przede wszystkim jako poeta - przedstawiciel Młodej Polski, autor takich wierszy, jak „Krzak dzikiej róży” czy „Księga ubogich”. Był także  tłumaczem znanych dzieł literatury europejskiej, autor dramatów i recenzji teatralnych. Był nie tylko znanym literatem i profesorem Uniwersytetu Lwowskiego, ale i wesołym towarzyszem wieczorów w zakopiańskich kawiarniach, gdzie spotykał się ze swoimi przyjaciółmi, m.in. Stefanem Żeromskim i Leopoldem Staffem, Witkacym i wieloma innymi. Po śmierci poety dom na Harendzie pozostał jednym z ośrodków życia kulturalnego Zakopanego. Gościli tu m.in. Zofia Nałkowska, Kornel Makuszyński, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Leopold Staff, Jarosław Iwaszkiewicz, Karol Szymanowski, Witold Gombrowicz. W 1950 roku Maria Kasprowiczowa przekazała trzy pokoje na parterze willi na muzeum poświęcone mężowi. Do 1968 roku pełniła ona funkcję kustosza muzeum, a po jej śmierci funkcję tę przejęła jej siostra Anna. Od 1969 roku muzeum opiekuje się Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza. W latach 80. XX wieku przeprowadzono gruntowny remont budynku.

Opis

Willa znajduje się w połowie drogi między Zakopanem a Poroninem. Wejście do niej prowadzi przez werandę, latem ozdabianą ulubionymi przez Kasprowicza nasturcjami, z której roztacza się widok na Tatry. Założenie willi opiera się na wzorach typowej chałupy góralskiej z sienią na osi wejścia, „izbą czarną” po lewej (salonik) i „izbą białą” (sypialnia) po prawej stronie. Oprócz tych pomieszczeń, w domu znajduje się także gabinet, biblioteka, kuchnia i użytkowe poddasze. Dom wolnostojący, parterowy, z użytkowym poddaszem. Założony na rzucie nieregularnym. Przekryty dachem półszczytowym. Drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej. Posadowiony na kamiennej podmurówce. Więźba dachowa krokwiowo-jętkowa, dach kryty gontem. W trzech pokojach, od frontu, mieści się ekspozycja muzealna. Wewnątrz znajdują się cenne dzieła sztuki - obrazy, tkaniny, rzeźby, autorstwa m.in. Leona Wyczółkowskiego, Kazimierza Sichulskiego, Stanisława Gąsienicy Sobczaka Johyma, Tymona Niesiołowskiego.  Wyposażenie jadalni stanowią meble zaprojektowane przez Władysława Jarockiego, a wykonane we Lwowie. Na ścianach wiszą góralskie malowanki na szkle, zbierane przez Jana Kasprowicza oraz portrety jego żony. Obok willi, poniżej willi, wśród drzew, stoi granitowe mauzoleum Jana Kasprowicza, wzniesione z inicjatywy jego żony. Początkowo poeta był pochowany na Starym Cmentarzu w Zakopanem, a kiedy ukończono w 1933 roku budowę mauzoleum, przeniesiono tutaj jego prochy. W górnej części, w kaplicy, spoczywa Maria Kasprowiczowa. Projekt mauzoleum wykonał Karol Stryjeński. Dwupoziomowe mauzoleum, wymurowano z granitu. W poziomie dolnym znajduje się krypta mieszcząca sarkofag poety. Poziom drugi to kaplica z drewnianym ołtarzem, wykonanym przez rzeźbiarza Jana Szczepkowskiego. W tej kaplicy spoczywa, zmarła w 1968 roku Maria Kasprowiczowa.  

Zabytek dostępny dla zwiedzających w godzinach otwarcia Muzeum.

Oprac. Olga Dyba NID OT w Krakowie, 21.05.2015 r.