i 30. XX wieku. Związany jest z życiem i twórczością kompozytora Karola Szymanowskiego, który mieszkał tu od 1930 do 1935 roku.

Historia

Budynek ufundował w 1893 roku Józef Kaspruś Stoch, jeden z budowniczych willi „Koliba”. Prawdopodobnie obiekt został wzniesiony przez samego fundatora, według własnego projektu. Była to typowa chałupa podhalańska, z werandą od frontu. Pokoje były wynajmowane letnikom. W 1923 roku po raz pierwszy gościł tu, z okazji wesela Zofii Walczakowej - Karol Szymanowski (1882-1937). W latach 1925-1926 budynek rozbudowano do obecnej formy i nadano mu nazwę „Atma”. Nazwa pochodzi ona z sanskrytu i oznacza „duszę”. 24 października 1930 roku willę wynajął Karol Szymanowski i mieszkał tu i tworzył do 1935 roku. Inicjatywę utworzenia w „Atmie" Muzeum Szymanowskiego zgłosił już w 1937 roku kompozytor Michał Kondracki, po II wojnie światowej starania w tym kierunku podjęła siostrzenica Szymanowskiego, Krystyna Dąbrowska, ale dopiero w 1967 roku apel w tej sprawie skutecznie ponowił krytyk muzyczny „Życia Warszawy” Zdzisław Sierpiński. Wkrótce potem znany pisarz i krytyk muzyczny Jerzy Waldorff utworzył przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym społeczny komitet działający na rzecz wykupienia i wyremontowania „Atmy”. W 1974 roku dom przekazano Muzeum Narodowemu w Krakowie. 6 marca 1976 roku udostępniono willę publiczności, na parterze budynku otwarto ekspozycję poświęconą kompozytorowi, jego związkom z Tatrami i Zakopanem. Większość eksponatów pochodzi z daru siostrzenicy artysty, Krystyny Dąbrowskiej. Remont konserwatorski willi przeprowadzono w latach 1975-1976 według projektu architekta Wacława Karpiela - m.in. wymieniono posadowienie i podmurówkę, założono izolację, wymieniono stolarkę okienną i drzwiową oraz pokrycie dachowe. W latach 1989-1990 wykonano prace odgrzybieniowe i impregnatorskie. W latach 2011-2013 przeprowadzono remont generalny i adaptacyjny.   

Opis

Willa położona jest przy ulicy Kasprusie, około 20 m od drogi, w tzw. „dołku”. W pobliżu płynie potok Młyniska. Obiekt reprezentuje odmianę „nowego regionalizmu”. Willa zwrócona jest frontem na południe, założona na rzucie wydłużonego prostokąta, parterowa z mieszkalnym poddaszem, w części środkowej piętrowa, częściowo podpiwniczona. Nakryta jest dachem siodłowym z półszczytami. Obiekt posadowiony jest na kamiennej podmurówce, drewniany, konstrukcji zrębowej, ściany z zewnątrz i od wewnątrz odeskowane. Więźba dachowa krokwiowo-jętkowa, połacie kryte gontem. Elewacja frontowa, niemal symetryczna, poprzedzona jest piętrową werandą. W południowej połaci dachu trzy facjaty w formie „dymników”. W szczycie elewacji wschodniej znajduje się drewniany balkon. Wewnątrz stropy belkowe. Detal dekoracyjny jest typowy dla budownictwa podhalańskiego, głównie w formie nakładanych, profilowanych olistwowań, dekoracja szczytów i balustrad w formie „słonecka”.  

Zabytek dostępny z zewnątrz przez cały rok, wewnątrz w godzinach otwarcia Muzeum.

Oprac. Olga Dyba NID OT w Krakowie, 08.06.2015 r.