XIX do 2. poł. XX w. opierała się niemal na tych samych technologiach i urządzeniach.

W 2012 roku budynek małej młotowni znajdujących się w zespole huty żelaza otrzymał wyróżnienie w konkursie Zabytek Zadbany w kategorii Architektura przemysłowa i dziedzictwo techniki.

Historia

Decyzję o założeniu huty podjął w 1753 r. osobiście król Fryderyk II Hohenzollern. Pierwsze zabudowania huty powstały krótko po królewskiej decyzji. Wraz z nimi powoli powstawała osada Zagwiździe, której nazwa pochodziła od imienia króla Friedrichsthal. W 1755 roku gotowy był już wysoki piec, a w roku 1757 wykopano Kanał Zachodni. Rozwój huty wstrzymały działania wojenne w 1761 roku. Została ona jednak odbudowana i rozbudowana na pocz. XIX wieku. W 1869 roku huta przeszła na własność Kaspra Kampa i Jana Pyki, a następnie wyłącznie rodziny Pyków. Obecnie na terenie zespołu huty znajduje się muzeum.

Opis

Zespół huty żelaza znajduje się w centralnej części miejscowości, w pobliżu rzeki Budkowiczanka, przy skrzyżowaniu dróg do Murowa, Kup, Starych Budkowic i Radomierowic.

W skład zespołu wchodzą budynki murowane z cegły, z otynkowanymi elewacjami oraz powiązane z nimi funkcjonalnie i technologicznie kanały i jaz spiętrzający. Budynki są niskie, w większości jednokondygnacyjne, nakryte dachami naczółkowymi. Ich elewacje mają skromną klasycystyczną dekorację, artykułowane są prostokątnymi, zamkniętymi półkoliście otworami okiennymi. Wyposażenie obiektów zachowało się częściowo.

Elementem łączącym poszczególne budynki są dwa kanały: zachodni (większy), przy którym znajdują się budynki odlewni i młotowni oraz południowy (mniejszy), przy którym znajduje się budynek przycinarki (nożyc).

We wschodniej części założenia znajduje się wolnostojący budynek odlewni z 1839 roku. Złożono go z zestawionych ze sobą, dobudowanych w późniejszych okresie przybudówek i z trójkondygnacyjną wieżą glichtową. Wewnątrz, na środku hali głównej postawiono piec.

W części zach. znajduje się młotownia zbudowana w 1806 roku. Jest ona złożona z dwóch połączonych ze sobą budynków wzniesionych po dwóch stronach kanału: młotowni i małej młotowni oraz z przybudówki ponad kanałem. W łączniku ponad kanałem umieszczono trzy koła oraz śluzę, które poruszały mechanizmy młotów.

Magazyn 2 (1802 r., tzw. nowy magazyn) zbudowano we wsch. części kanału południowego. Budynek nożyc postawiono w części zachodniej. Założono go na planie prostokąta, z elewacjami artykułowanymi półkolistymi arkadami.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. W jednym z budynków huty obecnie znajduje się Regionalna Sala Muzealna.

zagwizdzie.pl/55/35/galeria-eksponatow-muzealnych.html

Oprac. Aleksandra Ziółkowska, OT NID w Opolu, 10-12-2015 r.