Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół filialny pw. św. Wawrzyńca - Zabytek.pl

kościół filialny pw. św. Wawrzyńca


kościół XVII w. Zacharzowice

Adres
Zacharzowice, Wiejska

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. gliwicki, gm. Wielowieś

Kościół w Zacharzowicach jest jedną z najstarszych istniejących w regionie drewnianych świątyń, wzniesioną w 3.

ćwierci XVI w. i zachowaną w formie z okresu powstania. Mimo ewangelickiego rodowodu, charakteryzuje się bryłą oraz rozplanowaniem znamiennymi dla tradycyjnych, wznoszonych na Śląsku przez wiele wieków kościołów rzymsko-katolickich.

Historia

Pierwsza wzmianka o kościele par. w Zacharzowicach pochodzi z 1447 r. Zachowany do czasów współczesnych obiekt został natomiast wzniesiony w całości na przełomie lat 60 i 70. XVI w. przez ewangelików, którym właściciele Zacharzowic, Myszkowscy, przekazali kościół w zarząd. Czas budowy kościoła potwierdzają wyniki przeprowadzonych w 2008 r. badań dendrochronologicznych drewnianej konstrukcji obiektu. W 1629 r. kościół wraz z pobliskim obiektem w Sierotach oddano katolikom, którzy połączyli obie świątynie w jedną parafię. W kolejnych wiekach kościół nie był przekształcany, systematycznie przeprowadzano jedynie prace remontowe. Około 1675 r. dokonano bliżej nieokreślonej wymiany bądź przebudowy górnej partii wieży. W 1793 i 1804 r. oraz w latach 1824-1827 prowadzano prace remontowe przy konstrukcji i pokryciu dachowym, natomiast remonty innego typu realizowane były m.in. w 1843 r., w latach 1896-1898, 1909 oraz 1936 r.

Opis

Kościół jest obiektem orientowanym, usytuowanym w środkowej części Zacharzowic, w otoczeniu niewielkiego, czynnego cmentarza ogrodzonego współczesnym parkanem. Jest to obiekt drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej, szalowany, z wieżą w konstrukcji słupowej. Rzut kościoła złożony jest z nawy na planie kwadratu, węższego prezbiterium od wschodu zamkniętego trójbocznie z prostokątną zakrystią od północy oraz wieży na planie kwadratu przystającej do nawy od zachodu. Zwarta bryła charakteryzuje się czytelnym podziałem na część nawową i prezbiterialną, krytych osobnymi dachami dwuspadowymi o zróżnicowanej wysokości kalenicy oraz dominantę w formie przylegającej do nawy, przysadzistej wieży o nieznacznie pochyłych ścianach, zwieńczonej dachem namiotowym. Nawę i prezbiterium obiegają soboty kryte daszkami pulpitowymi wspartymi na rysiach. Poszczególne dachy, wieża oraz górne partie ścian zewnętrznych pokryto gontem, natomiast partie ścian poniżej sobót mają odsłonięty zrąb. Ponad sobotami osadzono pojedyncze otwory okienne o analogicznej wielkości, zamknięte łukiem półkolistym. Wnętrze kościoła przekryte jest stropami zdobionymi polichromiami patronowymi z lat 60 XX w. W zachodniej części nawy usytuowany jest drewniany chór muzyczny wsparty na dwóch profilowanych słupach, z prostokątnym występem na osi i parapetem z barierkami stylizowanymi na tralki. Spośród zachowanego wyposażenia kościoła należy wymienić m.in. neobarokowy ołtarz z 1897 r. z obrazem św. Wawrzyńca, późnobarokowy ołtarz boczny (lewy) sprzed 1720 r. z rzeźbami św. Stanisława Kostki, św. Stanisława, Barbary i Katarzyny oraz obrazami św. Szymona, Judy, Tadeusza i Krzysztofa, późnogotycka szafa tryptyku z 1510 r. oraz barokowa ambona z 1687 r.

Zabytek dostępny. Kościół dostępny jest dla zwiedzających bezpośrednio przed i po mszach świętych.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 20.10.2014 r.

Bibliografia

  • Karta ewidencyjna zabytku architektury. Kościół filialny pod wezwaniem Świętego Wawrzyńca [w Zacharzowicach], oprac. E. Caban, 1997, Archiwum NID.
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VI, woj. katowickie, z. 5: Powiat gliwicki, I. Rejduch-Samkowa, J. Samek (red.), Warszawa 1974, s. 111.
  • Kloss E., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz, Breslau 1943, s. 155-158.
  • Konieczny A., Sprawozdanie z badań dendrochronologicznych zabytkowych kościołów w województwie śląskim przeprowadzonych w 2008 roku, (w:) Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego 1: Odkrycia Badania Konserwacje, G. Bożek (red.), Katowice 2009, s. 119-121.
  • Matuszczak J., Kościoły drewniane na Śląsku, Wrocław 1975.
  • Zacharzowice. Kościół pw. św. Wawrzyńca, oprac. B. Kubit, Muzeum w Gliwicach (broszura X GDDK 2012).
  • Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Warszawa 2006, s. 1067.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.95212, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.318524