Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Brama Złota - Zabytek.pl

Brama Złota


mur obronny 1612 r. Gdańsk

Adres
Gdańsk, Targ Węglowy 27

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. Gdańsk, gm. Gdańsk

Złota Brama to obiekt o wysokiej wartości architektonicznej, dzieło wybitnego architekta Abrahama van den Block i budowniczego Hansa Strakowskiego.

Program ideowy budowli - wyrażony przez sentencje i postaci alegoryczne - odzwierciedla główne dążenia miasta i wzorce postaw obywatelskich.

Historia

Złota Brama została wzniesiona w latach 1612-1614 w miejscu średniowiecznej bramy Długoulicznej (zachowane średniowieczne fundamenty i część ściany północnej). Autorem projektu był Abraham van den Block, pracami budowlanymi kierował Hans Strakowski. W latach 1647-1648 na balustradzie budowli ustawiono osiem kamiennych figur alegorycznych, wykonanych przez Petera Ringeringa i - najprawdopodobniej - Hansa Caspara Gockhellera. W 1804 r. przebudowano piętro bramy i połączono je z budynkiem dworu Bractwa św. Jerzego (w latach 1804-1872 w obu budynkach działała szkoła sztuk pięknych). W latach 70. XIX w. zniszczone posągi zastąpiono ceramicznymi kopiami, w okresie międzywojennym przywrócono pierwotny układ piętra. W 1945 r. brama został uszkodzona - wstępne zabezpieczenie obiektu nastąpiło w 1946 r., ostateczną odbudowę przeprowadzono w 1957 r. (posągi zrekonstruowano na podstawie miedziorytów Jeremiasa Falcka z 1649 roku). Całościowa konserwacja i częściowa rekonstrukcja wystroju fasady (polichromie i złocenia) nastąpiła w latach 1996-1998.

Opis

Reprezentacyjna brama - usytuowana na osi zachodniego wylotu ul. Długiej - zamyka najważniejszy ciąg komunikacyjny miasta, będąc istotnym elementem tzw. Drogi Królewskiej. Od strony północnej przylega do dworu Bractwa św. Jerzego, od południa do budowli mieszczącej zewnętrzne schody na piętro bramy. Manierystyczna (wpływy włoskie i niderlandzkie), wzniesiona na planie prostokąta, dwukondygnacyjna, o zwartej bryle zwieńczonej balustradą z posągami. Murowana z cegły, z kamienną okładziną i wystrojem rzeźbiarskim, polichromowana i złocona. W przejazdach i przejściach dla pieszych sklepienia kryształowe, w sali piętra kolebka z lunetami. Obie elewacje opracowane identycznie z wykorzystaniem schematu trójprzęsłowego łuku triumfalnego (podziały poziome - belkowanie z fryzem i wydatny gzyms, podziały pionowe - kolumny w spiętrzonym porządku, dołem jońskie na cokołach, wyżej korynckie). Na dolnej kondygnacji, na osi, główny przejazd bramny - otwór zamknięty łukiem pełnym, i dwa mniejsze przejścia o prostokątnym wykroju, nad którymi okratowane przezrocza. Na górnej kondygnacji cztery duże, dzielone okna arkadowe. Całość wieńczy tralkowa balustrada ustawiona nad górnym gzymsem. Dekoracje rzeźbiarskie z motywem rautów, kaboszonów, kul i owoców granatu. Między środkowymi oknami piętra motyw zwisu kampanulowego. We fryzach dolnego belkowania inskrypcje: od wschodu łacińska sentencja i data, od zachodu fragment niemieckiej wersji psalmu. We fryzach górnej kondygnacji festony oraz ornamenty roślinny, okuciowy i maszkarony. Na balustradzie posągi alegoryczne: od wschodu Roztropność, Pobożność, Sprawiedliwość i Zgoda, od zachodu Pokój, Wolność, Dostatek i Sława. Reprezentacyjna sala - dostępna przez zewnętrzne schody - ze sklepieniem wspartym na czterech przyściennych filarach z jońskimi kapitelami. Na szczycie bramy taras widokowy.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Krystyna Babnis, OT NID w Gdańsku, 15.07.2014 r.

Rodzaj: mur obronny

Styl architektoniczny: renesansowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BL.14970, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BL.33624