Historia

W latach 1884-1886 wzniesiono budynek nowego Teatru Miejskiego, zwanego także Teatrem Zimowym a następnie Teatrem Wielkim.

Inicjatorami przedsięwzięcia byli lubelscy przemysłowcy - bracia Adolf i Juliusz Frickowie, którzy wykupili tym celu teren dawnych ogrodów kapucyńskich przy ówczesnej ul. Namiestnikowskiej. Ogłoszono konkurs na projekt architektoniczny gmachu teatralnego. Spośród pięciu prac wyłoniono propozycję warszawskiego architekta Karol Kozłowskiego, który był jednym z ówczesnych przedstawicieli eklektyzmu. Budowa była finansowana przede wszystkim ze składek społecznych. Zrealizowano projekt budowli odznaczającej się dużą kubaturą i efektowną, neorenesansową szatą architektoniczną, która do dziś pozostaje jedną z najbardziej reprezentacyjnych na terenie Lublina. Na przestrzeni lat budynek przechodził kilka znaczących remontów m. in. w latach 1891-1898. Przez lata należał do Towarzystwa Spółka Cywilna, które wydzierżawiało budynek Towarzystwu Przyjaciół Teatru Polskiego, a następnie w 1921 r. trafił pod opiekę Zarządu Miasta. Przeprowadzono wówczas prace remontowe . W 1944 r. na deskach teatralnych odbyła się historyczna premiera Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W 1949 r. Teatr otrzymał imię Juliusza Osterwy. W 1967 r. dokonano gruntownej renowacji całego obiektu. W 2003 roku w ramach prac remontowych wymieniono część stropów oraz stolarkę okienną i drzwiową. Odrestaurowano także elewację frontową. Remont pozostałych elewacji zakończono w 2006 r.

W narożu budynku mieściła się znana na terenie miasta palarnia kawy Feliksa Widelskiego. Jej kontynuacją jest obecnie kawiarnia Teatralna. W bocznym skrzydle budynku od strony ul. Kapucyńskiej mieściła się sala balowa, a następnie siedziba Towarzystwa Muzycznego i Szkoły Muzycznej. Przez wiele lat odbywały się tu koncerty Filharmonii Lubelskiej.

Opis

Obiekt usytuowany jest w centralnej części miasta, u zbiegu ul. Peowiaków, ul. Narutowicza, i ul. Kapucyńskiej, vis-ᾲ-vis kościoła pobrygidkowskiego, fasadą zwrócony na pd. ku ul. Narutowicza (d. Namiestnikowska).

Wzniesiony z cegły (otynkowany) w stylu eklektycznym z przewagą elementów neorenesansowych i neobarokowych.

Gmach o trójczłonowej bryle, dostosowanej do układu ulic, z wtórnymi przybudówkami od pn., częściowo podpiwniczony, nakryty dachami dwuspadowymi. Poszczególne człony o równej wysokości, lecz zróżnicowanej ilość kondygnacji (2, 4 lub 5) wynikającej z funkcji budynku.

Fasada dwukondygnacyjna na cokole, pięcioosiowa z jednoosiowymi pseudoryzalitami po bokach, boniowana. W części centralnej parteru trzy prostokątne otwory drzwiowe w dwuczęściowym arkadowym obramieniu z silnie wyodrębnionym za pomocą gzymsu nadświetlem. Część dolna ujęta parą pilastrów a górna półkolistą archiwoltą z kluczem w formie konsoli. W przyłuczach kompozycja z kwiatowych wieńców i wijących się wstęg. Analogiczna oprawa okien w pseudoryzalitach. Drzwi środkowe flankowane kamiennymi tablicami (pamiątkowymi) w oprawie w formie aedicul. Pomiędzy kondygnacjami belkowanie z fryzem wypełnionym tryglifami i łezkami oraz ząbkowaniem. Na piętrze osie środkowe przeprute wysokimi oknami wielokwaterowymi zamkniętymi półkoliście w archiwolcie z kluczem oraz z wieńcami laurowymi w przyłuczach, flankowane pilastrami korynckimi. W ryzalitach porte - fenětry flankowane jońskimi półkolumnami dźwigającymi trójkątny szczyt, ujęte pilastrami korynckimi, poprzedzone balkonem z tralkową balustradą, wspartym na wydatnych wspornikach, utworzonych z wyłamanego fragmentu gzymsu kordonowego, podtrzymywanych przez wydłużone woluty z liścia akantu.

Całość zwieńczona gładkim fryzem z datą „1886” (na osi środkowej) i wydatnym gzymsem koronującym podtrzymywanym przez modyliony pomiędzy którymi rozety. Pseudoryzality zaakcentowane ściankami attykowymi z niską aediculą ujętą spływami, na osi której ślepy okulus oraz gałka w zwieńczeniu segmentowego frontonu. Po bokach rozmieszczona para wazonów stojących na rodzaju postumentów.

Elewacje boczne: (zach.) 11-osiowa, pięciokondygnacyjna i (wsch.) 4-osiowe, czterokondygnacyjna o skromnej szacie architektonicznej. Elewacje tylne gładkie, bez detalu.

We wnętrzu hol (w części centralnej od frontu) ze schodami prowadzącymi na widownię i scenę oraz balkony na wyższych kondygnacjach (w pn.- zach. części); pozostałe przestrzenie zajmują m.in. biura i zaplecze teatralne.

We wnętrzu (hol, widownia) uwagę zwracają sztukaterie oraz bogato zdobione balkony i loże widowni.

Generalnie obiekt dostępny z zewnątrz. Wnętrza dostępne w czasie godzin funkcjonowania Teatru (kasa czynna wtorek-sobota 12-19, niedziela 16-19)

Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 25-07-2017 r.