Obiekt posiada dodatkowo istotne wartości edukacyjne, jako oddział muzeum obrazuje warunki pracy w górnictwie. Wysokie walory obiektu podkreśla również fakt ujęcia w śląskim Szlaku Zabytków Techniki, obiekt stanowi także Punkt Kotwiczny Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. Potencjał naukowy zespołu potwierdza licznie zachowane wyposażenie wewnętrzne w postaci m.in. dwucylindrowej sprężarki tłokowej wyprodukowanej w 1914 r. w hucie Donnersmarcka w Zabrzu oraz funkcjonowanie w obrębie zakładu jednostki badawczej, dzięki czemu turyści mogą zapoznać się z różnymi typami obudowy chodnikowej.

Historia

Kopalnia Guido powstała w 1855 r. z inicjatywy księcia Guido Henckel von Donnersmarcka, śląskiego magnata przemysłowego. Zakład rozpoczął eksploatację węgla w 1860 r. w pierwszym uruchomionym szybie ,,Concordia’’, a pokład 170 m udostępniono w 1867 r. W latach 80. wydrążono szyb ,,Eisenbahn’’, ob. Kolejowy, który pod koniec XIX w. pogłębiono do ponad 330 m, otwierając nowe wyrobisko podziemne na poziomie 320 m. W wyniku konsolidacji zakładu na początku XX w. z pobliskimi polami górniczymi o lepszych warunkach geologicznych, kopalnię przekształcono w kompleks odwadniający. Ostatecznie eksploatację szybów zakończono w 1967 r., a zakład przekształcono w kopalnię doświadczalną ,,M-300”. Obecnie zabudowania nadszybia z wieżą i maszynownią szybu Kolejowego oraz kompleksem podziemnych wyrobisk stanowią część Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu i pełnią funkcję turystyczno-edukacyjną.

Opis

Kopalnia ,,Guido’’ położona jest w południowej części Zabrza przy ul. 3 Maja 93. Cały teren zespołu wydziela ażurowe ogrodzenie z charakterystycznymi słupkami z herbem w postaci tzw. górniczych młotków tj. pyrlika i żelazka, a główna brama wjazdowa z przylegającym parkingiem zlokalizowana jest na wysokości ul. Rymera.

Zespół zabytkowej zabudowy kopalni składa się z zachowanych do dzisiaj zabudowań nadszybia, wieży wyciągowej oraz maszynowni szybu Kolejowego, d. Eisenbahn pełniącego obecnie funkcje transportowe w celach turystycznych, oraz kompleksu wyrobisk podziemnych na poziomie 170 i 320 m. Zasadniczą część nadziemną tworzy, więc:

1. Budynek nadszybia szybu Kolejowego- jest to oszczędny w formie, prosty, dwukondygnacyjny budynek wzniesiony w konstrukcji stalowej, wypełniony cegłą silikatową, na rzucie prostokąta, o zwartej bryle nakrytej żelbetowym stropodachem, wzniesiony w 1880 r., kilkukrotnie modernizowany w 1901 oraz latach 1927-1931. Integralny element obiektu stanowi jednozastrzałowa wieża wyciągowa wykonana w konstrukcji stalowej z 1931 roku, która zastąpiła oryginalną drewnianą konstrukcję z 1880 r.

2. Budynek maszynowni szybu Kolejowego- jest to prosty, jedno- i dwukondygnacyjny budynek wzniesiony w konstrukcji murowanej z cegły ceramicznej oraz silikatowej, na rzucie zbliżonym do kwadratu. Obiekt kilkukrotnie przebudowywano obecnie charakteryzuje się rozczłonkowaną, trójsegmentową bryłą nakrytą dachem dwuspadowym w części południowej, pozostałe segmenty posiadają natomiast przykrycie w formie żelbetowego stropodachu. Wewnątrz wzniesionego w 1880 r. obiektu zachowało się cenne wyposażenie, tj. wyciąg elektryczny produkcji AEG Berlin Allgemeine Elektricitts Gessellschaft z 1927 r.

Istotne znaczenie dla kompleksowej ochrony myśli technicznej miało objęcie opieką konserwatorską wyrobisk podziemnych oraz udostępnienie ich zwiedzających. Zespół wyrobisk podziemnych kopalni składa się z chodników o łącznej długości ponad 2300 m oraz 662 m wyrobisk pionowych. Zasób ten buduje system zabudowań i wyrobisk chodnikowych na poziomie 170 i 320 m, pionowy szyb Kolejowy oraz szybik Guido łączący poszczególne głębokości. Transport w części podziemnej zapewniają dwie trzypiętrowe klatki poruszające się po sosnowych prowadnicach wewnątrz wykonanego w obudowie ceglanej szybu. Na poziomie 170 m położony jest przekop wentylacyjny, pochylnia z przekopu wentylacyjnego, trzy komory oraz pochylnia spod stropu hall. Turyści mają okazję do zapoznania się z przyrządami służącymi do badania atmosfery wewnątrz kopalni, zobaczyć różnorodne rodzaje drewnianych obudów, a także wejść do komory głównego odwadniania z jedynym w Polsce XX- wiecznym zespołem pompowym typu Sulzera. Poziom 320 m powstał w oparciu o przekop główny oraz wentylacyjny na szczególną uwagę zasługują tutaj przestronne komory wykonane w litej skale w 1 poł. XX w. m.in. komora pomp oraz sprężarek. Poziom ten pierwotnie przeznaczony był do celów badawczych testowano tutaj różne typy obudów oraz narzędzi przed zastosowaniem ich w kopalniach, które stale pełniły funkcje produkcyjne.

Obiekt ogólnie dostępny, możliwość zwiedzania chodników podziemnych od wtorku do niedzieli. Więcej informacji na temat rezerwacji, godzin otwarcia oraz ceny biletów na stronie: http://kopalniaguido.pl/informacje-i-cennik

oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 25-11-2015 r.