Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół zabudowy Państwowego Szpitala Klinicznego Nr 1 - Zabytek.pl

zespół zabudowy Państwowego Szpitala Klinicznego Nr 1


budynek użyteczności publicznej 1858 r. Zabrze

Adres
Zabrze, 3 Maja 13

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Zabrze, gm. Zabrze

Zespół szpitalny powstał na pocz.XX wieku.Od początku istnieniakompleks budynków nie zmieniał swej funkcji użytkowej.Reprezentujący styl eklektyczny, alenajciekawszym obiektem zespołu jest wieża ciśnieńzdobiona elementami secesyjnymi,jedna z czterech zachowanych na terenie Zabrza.

Historia

Wraz z rozwojem przemysłowymGórnego Śląska i wzrostem liczby ludności pojawiła się konieczność zapewnienia mieszkańcom odpowiedniej opieki medycznej. Priorytetem dla górniczej kasy chorych z siedzibą w Tarnowskich Górach stała się budowa kilku szpitali. W sumie wybudowano ich 14,m.in. w: Zabrzu, Bielszowicach, Rudzie i innych miastach na Śląsku. Zabrzański Knappschaftslazarett, jak sama nazwa wskazuje był szpitalem górniczym. Wybudowany w latach 1904-1907.Jegogłównym architektem był prof. Arnold Hartmann z Berlina. Po II wojnie światowej status obiektu zmodyfikowano, m.in. ze względu na brak zaplecza klinicznego dla Akademii Lekarskiej, powstałej w 1948 r.w Rokitnicy Bytomskiej. Bazę uczelni zorganizowano przede wszystkim na terenie miasta Zabrza, z czasem również w innych szpitalach miejskich i ubezpieczeniowych na terenie Śląska. Dzięki usilnym staraniom władz uczelni, zarządzeniem Ministra Zdrowia z dn. 7.01.1950 r., na bazie szpitala powołano pierwszy Państwowy Szpital Kliniczny.

Opis

Zespół szpitala klinicznego w Zabrzuzajmuje działkę pomiędzy trzema ulicami: 3 Maja, Bohaterów Warszawy i Z. Krasińskiego.Kompleks, reprezentujący styl eklektyczny,obejmuje budynki: polikliniki, kliniki pediatrii, poradni, wieży ciśnień, kuchni, pralni i wozowni.

Centralną część zespołu zajmuje największy, wolnostojący budynek polikliniki, zbudowany w styluneobarokowym. Został on założony na planie litery U. Jego dwuspadowy iczęściowo mansardowy dach kryty jest dachówką ceramiczną, wswej środkowej częścizwieńczony latarnią. Bryłę budynku urozmaicają niewielkie, ale liczne ryzality. Podcienia z wejściem do szpitalamieszczą się właśnie w dwóch środkowych ryzalitach jego symetrycznej pn. elewacji. Przez jej środek biegnie klatka schodowa, przeszklona przez wszystkie kondygnacje. Partięgórną zamyka gzyms w kształcie łuków. Elewacje wsch. i zach. posiadają loggiena ostatniej kondygnacji.

Budynek kliniki pediatrii zwrócono fasadą do ul. 3 Maja. Jest to obiekt trzykondygnacyjny o masywnej, zwartej bryle. Reprezentuje styl historyzujący. Elewację frontową zdobią podziały pilastrami i gzymsami. Ryzalit z wejściem w części środkowej zakończony neoklasycystycznym tympanonem. Od podwórza znajduje się wysunięty przed lico ryzalit założony na rzucie ośmiokąta.

Wieża ciśnień (ob. przewód kominowy) dominuje wśród całej zabudowy zespołu szpitalnego. Założona na planie kwadratu o boku 8,5 m i wysokości33,5 metra. W jej stylu można wyodrębnić elementy secesyjne i neobarokowe.Elewacje są jednakowe, posiadają pośrodku po jednym otworze okiennym zakończonym półkoliście. Wieżę zwieńczono ozdobnym zadaszeniem z elementami murupruskiego oraz półkolistymi wykuszamiwzbogacającymi bryłę. Dach czterospadowykrytyblachą.

Od pd. do wieży przylega budynek kuchni. Jego bryła jest rozczłonkowana i nieregularna, dzięki czemu elewacje są dość rozbudowane, wieloplanowe i niesymetryczne. Wielospadowy dach pokryty ceramiczną dachówką,częściowo mansardowy.Główne wejście do budynku znajduje się w elewacji zachodniej. Nad nim zastosowano dekoracyjny mur pruski,natomiast wejście od strony wsch. ozdobione pilastrami oraz wysunięte przed lico budynku. W narożu pd.-wsch. znajduje się wieża, zwieńczona hełmem krytym blachą.

Kolejnym elementem zespołu jest budynek poradni specjalistycznej, zlokalizowany pomiędzy portiernią i pralnią. Zwarta i regularnabryła założona została na planieprostokąta. Całość pokryta dachem czterospadowym z dachówką ceramiczną. Elewacje budynku są surowe, bez ozdób i nieotynkowane. Fasada wsch., od ul. 3 Maja, podzielona ryzalitami na cztery symetryczne części. Okna pierwszej kondygnacji zwieńczono półkoliście, nad prostokątnymi oknami drugiej króluje wysunięty gzyms. W sąsiedztwie znajduje się jeszcze budynek pralni, z wejściem poprzez wysunięty ryzalit w elewacji południowej.

Spośródzabudowyszpitalnejwyróżniasięniewielkibudynekwozownizlokalizowany w głębizespołu. W jegoelewacjirównież zastosowanomur pruski. Wozownia podzielona była na część gospodarczą i mieszkalną. Na parterze znajdowały się stajnie dla koni oraz pomieszczenie dla wozu. Piętro z loggiąprzeznaczone było na mieszkanie dla woźnicy. Zabytekprzetrwał II wojnę światową bez zniszczeń, niestety w okresie powojennym popadł w ruinę. W latach dziewięćdziesiątych odbudowany, przeznaczony na biura i warsztat.Bryła budynku prostopadłościennaz dwuspadowym dachemz lukarnami, krytym dachówką. Do budynkudostawionoklatkęschodową z oddzielnymdwuspadowymdachem.

Dostęp do zabytku ograniczony. Zabudowania dostępne z zewnątrz.

oprac. Aleksandra Bednarska, 24-11-2015 r.