Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

budynek dyrekcji - Zabytek.pl

budynek dyrekcji


budynek użyteczności publicznej 1907 r. Zabrze

Adres
Zabrze, prof. Zbigniewa Religi 1

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Zabrze, gm. Zabrze

Gmach Dyrekcji jest jednym z nielicznych obiektów pozostałym po zabudowaniach kompleksu Huty Donnersmarck.

Budynek wyróżnia się wysokimi walorami artystycznymi widocznymi zarówno w ukształtowaniu bryły, rozwiązaniu konstrukcyjnym, jak i zastosowanym detalu architektonicznym.

Historia

Najstarsza wzmianka dotycząca działalności hutniczej na terenie Zabrza znana jest z 1672 r. Około 1782 r. baron Maciej Wilczek, ówczesny właściciel Zabrza, wybudował pierwszy piec. W kolejnych latach zakład rozbudowywał się. W latach 1851-1852 Guido Henckel von Donnersmarck założył hutę, która do 1872 r. stała się rozległym kompleksem. Składała się ona z huty żelaza, koksowni, odlewni żelaza i rur, grupy budynków administracji publicznej i socjalnych oraz wieży wodnej. W 1907 r. wzniesiono gmach dyrekcji Huty. Został on zaprojektowany przez berlińskiego architekta Arnolda Hartmanna (1861-1919). Donnesmarkowie zatrudnili go zaprojektowania obiektów gwarectwa na obszarze Zabrza, Gliwic, Bytomia i Chorzowa. W 1939 r. przebudowano fragment elewacji zachodniej budynku oraz pierwotny ciąg komunikacyjny dostosowano do potrzeb dodatkowego pomieszczenia kasy. Ówczesne przebudowy dotyczyły m.in. zmian w elewacji zachodniej, przebudowy portalu drzwi, wykonania nowego stropu zmian w obrębie otworów okiennych i ścian działowych. Autorem dokumentacji budowalnej był Georg Peters. Po II wojnie światowej gmach został przejęty przez Skarb Państwa w wieczystym użytkowaniu Huty Zabrze. W 1993 r. właścicielem obiektu była Huty Zabrze S.A., a następnie budynek stał się własnością Skarbu Państwa w wieczystym użytkowaniu Gminy Miejskiej Zabrze. Kolejne prace remontowo-konserwatorskie gmachu odbyły się w latach 2009-2012. Przy wejściu głównym umieszczono dwa posągi lwów. Obecnie w budynku swoją siedzibę ma Centrum Zarządzania Kryzysowego.

Opis

Obiekt jest zlokalizowany w śródmieściu Zabrza na południe od huty. Usytuowany jest na wielobocznej, ogrodzonej parceli. Jest to budynek murowany, wzniesiony z cegły, tynkowany z kamiennym detalem architektonicznym. Fasady od strony północnej, wschodniej i zachodniej licowane są białą cegłą. Gmach został założony na planie zbliżonym do litery „C” i składa się z trzech zasadniczych części. Główny budynek został wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta. Po jego południowej stronie dobudowane są do niego dwa boczne, prostokątne skrzydła. Poszczególne części gmachu przekrywają wysokie, wielospadowe dachy pokryte dachówką. Na środku znajduje się wieżyczka zegarowa zwieńczona formą kopuły wspartej na niewielkich kolumnach. Od strony elewacji północnej bryła budynku wzbogacona jest skrajnymi ryzalitami o wklęsło-wypukłych zwieńczeniach. Środkowa część obiektu zaakcentowana jest portalem kolumnowym zakończonym prostym nadprożem. Na osi portalu znajdują się prostokątne drzwi poprzedzone schodami. Nad portalem umieszczona jest prostokątna blenda z dekoracyjnym obramieniem o formach taśmy i ornamentem roślinnym. Wewnątrz widnieje tablica z napisem ”Urząd Miejski w Zabrzu”. Poniżej umieszczono datę „1907”. W pozostałych osiach znajdują się otwory okienne zamknięte prostokątnie lub łukiem prostym. Część z nich podkreślona jest lizenami bądź pilastrami z dekoracyjnymi głowicami o formach kompozytowych urozmaiconych symbolami górnictwa. Fasada zwieńczona jest wysokim cokołem i rozbudowanym, profilowanym gzymsem wieńczącym. Elewacja wschodniego skrzydła jest dwukondygnacyjna z użytkowym poddaszem. Fasada skrzydła zachodniego jest analogiczna. Elewacja południowa budynku głównego jest dwukondygnacyjna, z użytkowanym poddaszem. Poszczególne osie elewacji wyznaczone są prostokątnymi, różnej wielkości oknami. Część z nich ozdobiona jest opaskami, niektóre zaakcentowane są lizenami. W piątej, szóstej i siódmej osi znajduje się pseudoryzalit przechodzący w górnej części w taras otoczony prostą, metalową balustradą. W parterowej części pseudoryzalitu znajduje się otwór o dwuskrzydłowych drzwiach. Część strychowa doświetlona jest facjatą nakrytą pulpitowym dachem. Pod nim umieszczono prostokątne drzwi prowadzące na taras. Fasadę wieńczy wysoki cokół i profilowany gzyms.

Częściowo zachował się pierwotny układ przestrzenny wnętrza gmachu. Zdobią go m.in. kolumny o doryckich kapitelach i kasetonowe stropy. Zachowała się częściowo oryginalna posadzka ceramiczna, miejscami wzorzysta.

Obiekt dostępny z zewnątrz i w godzinach pracy Urzędu.

oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach, 07-12-2015 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: modernistyczny

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.100419, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.308354