Historia

Cerkiew prawosławna istniała w Wysokiem Mazowieckim co najmniej od poł. XVI wieku. Po 1596 r. przyjęła unię brzeską. Pierwsze cerkwie były drewniane; obecna murowana zbudowana w 1798 r. z fundacji Anieli Węgierskiej, starościny korytnickiej, wdowy po Tomaszu Węgierskim. Od 1875 r. ponownie prawosławna. W 1896 r. dobudowana nawa i dzwonnica z kruchtą w przyziemiu. Od 1918 r. kościół fil. rzym.-kat. par. św. Jana Chrzciciela w Wysokiem Mazowieckim. W latach 1970-1971 remont: pokrycie dachu blachą, położenie ceramicznej posadzki, wykonanie polichromii.

Opis

Obiekt usytuowany w centrum miasta na pl. Odrodzenia, na terenie cmentarza przykościelnego. Prezbiterium skierowany na południowy-wschód Starsza część późnobarokowa, nowsza eklektyczna z elementami charakterystycznymi dla rosyjskiej sztuki cerkiewnej. Złożony z ośmiobocznego w rzucie prezbiterium oraz nawy i kruchty na rzutach prostokątnych; do kruchty dostawione dwa boczne aneksy mieszczące klatkę schodowa i składzik. Dwukondygnacyjna kruchta zwieńczona ośmioboczną wieżą-dzwonnicą nakrytą ostrosłupowym hełmem ozdobionym u podstawy rzędem kokoszników. Nad prezbiterium kopulasty dach zwieńczony latarnią, nad nawą i bocznymi aneksami dachy dwuspadowe.

Murowany z cegły, tynkowany wewnątrz i zewnątrz, dachy kryte blachą. Stolarka okienna metalowa, drzwiowa drewniana. Posadzka terakotowa. W podmurówce prezbiterium kamień węgielny z data budowy cerkwi: 1798. Elewacje prezbiterium zwieńczone belkowaniem, wspartym na lizenach, których górne partie włączone są w architraw. Elewacje nawy, kruchty i jej bocznych aneksów obiega profilowany gzyms koronujący, na fasadzie poprowadzony wzdłuż górnych krawędzi okien i tworzący nad nimi kokoszniki. Otwory okienne i blendy w fasadzie prostokątne, zamknięte półkoliście, ozdobione od góry wąskimi profilami w kształcie łuku w ośli grzbiet. Otwory głosowe w dzwonnicy prostokątne, zamknięte półkoliście.

Wnętrze prezbiterium przekryte ośmiopołaciową kopuła, nawa sklepiona odcinkowo. Nad wejściem balkon chóru muzycznego. Ściany pokryte polichromią.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Aneta Kułak, OT NID w Białymstoku, 01.10.2014 r.