Historia

Budynek powstał w 1604 r., po tym jak ewangelicy zostali zmuszeni do opuszczenia kościoła farnego. Wówczas kupiono dwa domy przy murach miejskich i w ciągu trzech miesięcy przebudowano je na świątynię. Pierwsze nabożeństwo miało miejsce w Boże Narodzenie i dlatego kościół otrzymał wezwanie Żłobka Pana Jezusa. Po pożarze w 1685 r. budynek przekryto wspólnym, wysokim dachem. Wieża przy Bramie Polskiej została zaadaptowana na dzwonnicę. W 1720 i 1773 r. dostawiono przybudówki. Po 1945 r. zbór pełnił funkcję magazynu. W l. 2004-2005 w obiekcie przeprowadzono badania archeologiczno-architektoniczne. Odkryto wówczas kryptę grobową ze szczątkami Zofii Ujejskiej, żony starosty wschowskiego Hieronima Radomickiego. Budynek pozostaje nieużytkowany.

Opis

Dawny zbór ewangelicki znajduje się na terenie staromiejskim, w  północnej części, przy ul. Powstańców Wielkopolskich, od północy przylegając do murów miejskich. Przy południowej ścianie kościoła znajduje się budynek dawnej szkoły ewangelickiej z 1607 r. Świątynia z  pocz. XVII w. nie posiada wyraźnych cech stylowych, szczątkowo zachowany wystrój i wyposażenie reprezentuje styl późnorenesansowy.

Budowla murowana z cegły - z wyjątkiem ściany północnej, stanowiącej pierwotnie mur obronny, wzniesionej z kamienia - orientowana, została założona na rzucie nieregularnego czworoboku. Od północy, południa i  wschodu dostawiono przybudówki na planie prostokąta. Wieża przy dawnej Bramie Polskiej ma rzut półkola. Nawa nakryta dachem dwuspadowym, przechodzącym nad północną przybudówkę, wschodnia i południowa przybudówka dachem pulpitowym, a wieża blaszanym hełmem. Pokrycie dachów wykonane z dachówki ceramicznej, karpiówki. Fasada rytmizowana oknami o  zróżnicowanym kształcie na trzech poziomach, zamknięta wysokim szczytem ozdobionym dwułucznymi blendami i rzeźbioną sceną Ukrzyżowania. Kościół salowy przekryty drewnianym stropem wspartym na wysmukłych kolumnach. Wnętrze opięte trzykondygnacyjnymi drewnianymi emporami z 2 poł. XVII w. W zachodniej części mieści się półeliptyczny chór muzyczny z XVIII w. o  balustradzie ozdobionej ornamentami. Z nielicznie zachowanego wyposażenia zachowały się renesansowe stalle z pocz. XVII w.

Obiekt jest dostępny po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Marta Kłaczkowska, OT NID w Zielonej Górze, 30.09.2014 r.