Nowum wymaganym przez reformatorów protestanckiej architektury sakralnej z pocz. XX w. było połączenie kościoła z domem parafialnym, który miał służyć nie tylko jako mieszkanie pastorów, ale także miejsce spotkań wspólnoty parafialnej.

Historia

Ewangelicki kościół św. Jana wzniesiony został w l. 1907-1909 na gruntach u zbiegu ul. Sztabowej i Sudeckiej, które gmina wyznaniowa św. Salwatora na osiedlu Borek pozyskała drogą darowizny i kupna. Starania o budowę świątyni rozpoczęto w 1899 r., a w roku 1903 rozpisano wśród niemieckich architektów protestanckich konkurs na jej projekt wraz z domem parafialnym. Do realizacji wybrano pracę wrocławskiej spółki architektonicznej Richarda Gaze & Alfreda Böttchera, mimo że nie została ona nagrodzona w konkursie, którą następnie radyklanie przeprojektowano.

Rzeźbiarską dekorację elewacji i wnętrza kościoła wykonał rzeźbiarz Richard Schibke, ówczesny docent wrocławskiej Szkoły Rzemiosła Artystycznego. W oknach doświetlających nawę zamontowano witraże projektu monachijskiego malarza Roberta Engelsa, przedstawiające Ucztę w Kanie Galilejskiej oraz Wskrzeszenia Łazarza. Okna prezbiterium przeszklono ornamentalnymi witrażami z wrocławskiej wytwórni Seilera. Wnętrze kościoła wyposażono w ołtarz z marmurowym krucyfiksem autorstwa Richarda Schibke, organy na emporze zachodniej oraz ambonę z 1913 r. zaprojektowaną przez Theodora von Goesena, profesora Królewskiej Akademii Sztuki we Wrocławiu.

W czasie działań wojennych w 1945 r. znacznie uszkodzone zostały dachy i kopuła kościoła oraz całkowicie zdobiące go witraże. W 1948 r. świątynię odkupili od gminy ewangelicko-augsburskiej kapucyni i przeprowadzili konieczne prace remontowe. W 1949 r. kościół został poświęcony pod nowym wezwaniem św. Augustyna. W l. 1973-79 zmieniono pokrycie dachu i hełmów budolwi na blachę miedzianą. W 1978 r. wykonano witraże z przedstawieniami św. Franciszka z Asyżu oraz Matki Boskiej Królowej Kosmosu. W l. 1979-85 pomalowano wnętrze świątyni i ozdobiono prezbiterium mozaikowymi plakietami.

Usytuowany w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła, powiązany z nim stylistycznie i połączony murem ogrodzeniowym, dom parafialny autorstwa spółki architektonicznej Richarda Gaze & Alfreda Böttchera, wzniesiono w l. 1908-1909. Pierwotnie składał się on z dwóch połączonych brył, z wysokimi dachami i narożnym wykuszem. Znacznie uszkodzony w 1945 r., został odbudowany w l. 1956-59.

Opis

Świątynia położona na obszarze Przedmieścia Południowego, po wschodniej stronie ul. Sudeckiej. Przy kościele od południa usytuowane są zabudowania plebanii z murem ogrodzeniowym i bramą.

Kościół neoromański, o cechach modernizmu i secesji, jest orientowaną budowlą centralną, wzniesioną na planie krzyża greckiego z prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą oraz licznymi przybudówkami i główną kruchtą od zachodu. Pośrodku budowli potężna, czteroboczna wieża wzorowana na romańskim kościele św. Marcina w Kolonii, dwukrotnie flankowana czterema mniejszymi wieżyczkami, nakryta wysokim ostrosłupowym hełmem. Hełmy mniejszych wieżyczek o podobnej formie. Dachy ponad głównym korpusem kościoła i kruchtą zach. dwuspadowe, nad przybudówkami wielospadowe; wszystkie kryte blachą miedzianą, podobnie jak hełmy wież. Elewacje oblicowane okładziną z piaskowca i ozdobione secesyjno-modernistycznym detalem architektonicznym i rzeźbiarskim projektu wrocławskiego rzeźbiarza Richarda Schibke. Najbardziej okazały portal na elewacji kruchty zachodniej dekorowany sceną Chrztu Chrystusa w formie monumentalnego reliefu.

Wnętrze świątyni nakryte w części centralnej ogromną kopułą wspartą na pendentywach oraz trzema kolebami rozpiętymi ponad emporami w ramionach transeptu i krótkiej nawy; w apsydialnie zamkniętym prezbiterium koncha. Empory wsparte na niskich masywnych kolumnach połączonych łukami arkadowymi; na emporze zachodniej organy.

Z pierwotnego wystroju i wyposażenia kościoła zachowała się dekoracja konchy prezbiterium i kopuły nawy ze stiukowymi plakietami o treści chrystologicznej (aut. Richarda Schibke), a także marmurowy krucyfiks ołtarzowy (aut. Richarda Schibke) oraz ambona (proj. T. von Goesen).

Zabytek dostępny.

oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 20-11-2015 r.