Gmach dworca odznaczający się wysokimi walorami artystycznymi, nawiązuje do form architektury pałacowej, wywodzącej się z późnego klasycyzmu i włoskiego renesansu, przetworzonych w duchu paryskiej ècole des Beaux-Arts.

Historia

Obecny Dworzec Świebodzki wzniesiony został w l. 1868-74 i zastąpił dotychczasowy Dworzec Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej z 1843 r., wybudowany wg projektu inżyniera Aleksa Cochiusa. Nowy kompleks zabudowań harmonijnie zespolono ze starym budynkiem dworca i dawnym gmachem dyrekcji (ob. w pd. skrzydle budowli). Autorami koncepcji architektonicznej rozbudowy byli zaproszeni do współpracy berlińscy architekci Walther Kyllmann i Adolph Heyden. Na podstawie ich rysunków projekt przebudowy gmachu dworca opracował architekt Emil Hasenjäger, a projekt przebudowy całości Georg Wernich. Nadzór nad realizacją prac sprawował Carl Vogt. Zdobiące fasadę rzeźby zaprojektował Carl Lüdecke, a wykonał je wrocławski rzeźbiarz i modelator Albert Rachner. Aby zaznaczyć, że obsługiwana przez nowy dworzec linia kolejowa od 1876 r. połączyła Śląsk z Pomorzem, ozdobiono fasadę budynku alegoriami Silesii i Pomeranii oraz herbami Wrocławia i Szczecina. Plac przed dworcem otoczono żeliwnym ogrodzeniem i ozdobiono fontanną, którą wieńczyła figura Victorii.

Po 1945 r. Dworzec Świebodzki użytkowany był przez PKP do roku 1991, kiedy to został zamknięty wskutek likwidacji wszystkich obsługiwanych dotąd połączeń.

Obecnie w dawnej hali dworca prezentowana jest makieta kolejowa „Kolejkowo”, w skrzydle bocznym mieści się scena Teatru Polskiego - „Scena na Świebodzkim”, na torowisku funkcjonuje niedzielne targowisko. Rozważane jest także ponowne uruchomienie dworca dla kolei.

Opis

Neoklasycystyczny dworzec kolejowy Wrocław Świebodzki usytuowany jest przy pl. Orląt Lwowskich, na pd.-zach. od Starego Miasta otoczonego fosą miejską i promenadą.

Reprezentuje typ dworca czołowego, w którym pociągi rozpoczynały i kończyły swój bieg. Główną oś kompleksu stanowią trzy równoległe perony, ujęte trójskrzydłową budowlą, z mieszczącą hol, parterową częścią frontalną, założoną na planie zbliżonym do półkola, którą obiega jońska kolumnada. Zryzalitowaną, środkową, partię fasady o kompozycji przypominającej łuk triumfalny, wieńczą terakotowe personifikacje Śląska i Pomorza z kartuszami herbowymi obu prowincji, wsparte o zegar w wieńcu laurowym. Poniżej na płycinach umieszczono herby Wrocławia i Szczecina.

Usytuowane wzdłuż peronów, boczne skrzydła dworca mają rozczłonkowane bryły złożone z trójkondygnacyjnych budynków połączonych arkadowymi galeriami. Elewacje budynków dekoruje boniowanie na narożach i w partii przyziemia, rozbudowane gzymsy, uproszczone pilastry w osiach okiennych trzeciej kondygnacji oraz ozdobne obramienia okienne. Łączące budynki galerie doświetlają duże, zamknięte półkoliście okna ujęte profilowanymi archiwoltami, które opierają się na pilastrach dźwigających rozbudowane gzymsy koronujące. Usytuowany prostopadle budynek w skrzydle pd. to pozostałość pierwszego dworca Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej z 1843 r. Główne wejście do skrzydła pn. w formie arkady, wieńczą terakotowe postacie Merkurego i Industrii, spoczywające po bokach frontalnie przedstawionej lokomotywy z datami 1842 i 1870; zasadniczej grupie towarzyszą personifikacje Górnictwa i Żeglugi.

Środkowy peron dworca osłania wiata kryta dwuspadowym dachem, wspartym na ozdobnych, żeliwnych kolumienkach.

Zabytek dostępny.

oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 14-12-2015 r.