Unikalna jest także konstrukcja więźby dachowej budynku, opatrzona licznymi znakami ciesielskimi.

Historia

Decyzję o budowie arsenału w pn.-zach. narożniku murów miejskich, Rada Wrocławia podjęła w roku 1459. W l. 1459-63 wzniesiono obecne skrzydło pd., które służyło pierwotnie jako spichlerz miejski. Pn. skrzydło magazynowe wybudowano przed 1562 r., wykorzystując jako jedną ze ścian kurtynę XIV-wiecznego odcinka muru miejskiego. Przed 1578 r. powstało skrzydło zach., również oparte na średniowiecznym murze obronnym. Skrzydło wsch. powstawało w dwóch etapach. Jego północną część wzniesiono przed 1562 r., część południową, dzieło Davida Littmanna, w l. 1656-57 jako budynek bramny, który spełniał też funkcje mieszkalne. Obie części skrzydła wschodniego połączono ok. 1658 roku.

Od pocz. XVI w. arsenał Mikołajski był użytkowany jako miejski magazyn żywnościowy oraz zbrojownia. W 1742 r. został przejęty przez kwatermistrzostwo wojskowe. W XIX i XX w. budowlę wykorzystywano m.in. jako magazyn sprzętu artyleryjskiego i warsztat rusznikarski. Budynki przebudowywano w 2 poł. XVII w. (stropy) oraz 2 poł. XIX w. (część dachów i elewacji).

W l. 70. XVIII w. kompleks zabudowań arsenału powiększono od wschodu o trzyskrzydłowy, czterokondygnacyjny magazyn, który uległ uszkodzeniu w 1945 r. i został rozebrany w roku 1962.

Arsenał Mikołajski od 1971 r. jest oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Wrocławia (od 1999 r. Muzeum Miejskiego Wrocławia). Pełną rewaloryzację budowli przeprowadzono w l. 1991-2001. W l. 1996-99 skrzydło pd. zaadaptowano na Miejskie Archiwum Budowlane i Muzeum Archeologiczne.

Opis

Arsenał położony na obszarze Starego Miasta, po północnej stronie ul. A. Cieszyńskiego, pierwotnie usytuowany był w pd.-zach. narożniku drugiej linii średniowiecznych murów miejskich, niedaleko bramy Mikołajskiej, od której wziął nazwę.

Założenie czteroskrzydłowe, z trapezoidalnym, wewnętrznym dziedzińcem i dwoma basztami, murowane z cegły, częściowo tynkowane, kryte dachami dwuspadowymi. Skrzydła południowe i wschodnie dwutraktowe, dwupiętrowe, z sieniami przejazdowymi. Skrzydła północne i zachodnie jednotraktowe, piętrowe. We wnętrzach stropy drewniane, niektóre oparte na drewnianych słupach; część przyziemia sklepiona, sklepienie sieni wschodniej wsparte na boniowanym filarze. Na więźbach dachowych i słupach umieszczone znaki ciesielskie. W skrzydle pn. pięć późnogotyckich portali z piaskowca. Zwieńczona blankami baszta pn. wzniesiona na planie kwadratu, baszta południowa łupinowa, półkolista ze strzelnicami; obie nakryte dachami wielospadowymi. Na wschodniej elewacji południowego skrzydła arsenału umieszczony kamienny herb miasta Wrocławia z ok. 1888 r., przeniesiony z gazowni przy ul. Trzebnickiej. Na fasadzie skrzydła zach. XV-wieczna kamienna strzelnica z krzyżowym wziernikiem.

W zbiorach późnogotycka płaskorzeźba figuralna (ob. w holu wejściowym) i romańska rzeźba lwa (wcześniej w narożu skrzydła zach.), pochodzące prawdopodobnie z opactwa Premonstratensów na Ołbinie, rozebranego w 1529 r.

Na dziedzińcu arsenału usytuowana studnia z kamienną, boniowaną, manierystyczną, obudową z 1620 roku.

Zabytek dostępny.

oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 8-12-2015 r.