Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kaplica cmentarna pw. św. Walentego - Zabytek.pl

kaplica cmentarna pw. św. Walentego


kościół 1696 r. Woźniki

Adres
Woźniki

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. lubliniecki, gm. Woźniki - miasto

Kościół cmentarny pw.św.Walentego posiada wysokie wartości artystyczne, historyczne oraz naukowe w skali regionu, stanowi  najstarszy obiekt sakralny na terenie gminy Woźniki.

Dodatkowo świątynia znajduje się na Szlaku Śląskiej Architektury Drewnianej, a na terenie przyległego do niego cmentarza pochowany jest Józef Lompa, działacz narodowy, jeden z najwybitniejszych etnografów regionu śląska.

Historia

Pierwsze wzmianki odnośnie drewnianego kościoła pw. śś. Walentego, Bartłomieja i Stanisława pochodzą z 1490 r. Zgodnie z materiałami źródłowymi obiekt ten wzniesiono na Staromieściu w Woźnikach, w niewielkiej odległości od wczesno średniowiecznego stożkowego gródka rycerskiego. Ze względu na brak badań dendrochronologicznych, trudno wskazać jednoznaczny czas powstania obecnej świątyni. Najczęściej wymienianą datę w literaturze historycznej stanowi rok 1696 podany m.in. w Katalogu zabytków sztuki w Polsce. W aktach wizytacyjnych spisanych w 1720 roku zapisano natomiast: Jest i inny kościół czyli kaplica poza miastem Woźniki drewniany, gontem kryty, pod wezwaniem świętych Walentego, Bartłomieja i Stanisława, który wzniesiono i poświęcono w  roku Pańskim 1721. W związku z tym, iż kościół nie mógł być wzniesiony i poświęcony po czasie spisania aktu zasadna wydaje się teza śląskiego historyka i archiwisty Ludwika Musioła, który datę tę uznaje za błąd pisarski i wskazuje że przepuszczalnie jest to rok 1521, gdyż cyfra 5 i 7 szczególnie w starym piśmie są do siebie podobne. Zgodnie z zapisami w rejestrach kościelnych w roku 1700 w kościele rozpoczęto prace remontowe w trakcie których zbudowano chór kościelny, wstawiono nowe okna, wykonano nowe okiennice oraz wystawiono w dwóch etapach nowy murowany ołtarz. W 1702 roku do kościoła dobudowano kruchtę, rozpoczęto prace przy budowie babińca, a w 1714 roku postawiono ambonę. W kościelnych rejestrach brak natomiast informacji o czasie powstania dostawionej do korpusu świątyni wieżyczki. W latach 1798-1813 obiekt pełnił rolę kościoła parafialnego, potem cmentarnego. W 1901 roku miał miejsce generalny remont obiektu, powstała wówczas figuralna polichromia autorstwa katowickiego artysty malarza Otta Kowalewskiego. W 1959 roku miała miejsce wymiana zniszczonych gontów. W 2003 roku kościół pokryto nowym gontem, na dzwonnicy zamontowano nowy sztyber, wykonano także ozdobne kraty w oknach. W 2004 roku miała miejsce konserwacja polichromii w trakcie której w obrębie sufitu odkryto starsze malowidło o cechach barokowych.

Opis

Kaplica cmentarna pw. św. Walentego położona jest przy ulicy Tarnogórskiej, na południe od centrum miasta Woźniki. Ustawiona szczytem do drogi świątynia znajduje się w północnej części cmentarza, a całość założenia otoczona jest ogrodzeniem wykonanym w konstrukcji murowanej z kamienia i cegły. Kościół powstał w konstrukcji zrębowej, na podmurówce z kamienia. Jest to orientowany, jednonawowy obiekt wzniesiony na rzucie zamkniętego od wschodu trójbocznie prostokąta. Świątynia nie ma wyodrębnionego prezbiterium, od północnego-wschodu przylega do niej wzniesiona na rzucie prostokąta niewielka zakrystia, od zachodu natomiast czworoboczny przedsionek pełniący pierwotnie funkcję babińca. Cały korpus za wyjątkiem zakrystii i przedsionka otoczony jest otwartymi, podbitymi gontem sobotami wspartymi na słupach z mieczowaniem. Na uwagę zasługuje również niewielka wykonana w konstrukcji słupowej, ośmioboczna wieżyczka zlokalizowana powyżej przedsionka. Zasadnicza część bryły nakryta jest dachem dwuspadowym, łamanym w części wschodniej. Zakrystia oraz przedsionek nakryte są dachem trójspadowym, soboty dachem jednospadowym, a wieża zwieńczona jest latarnią w formie arkad z baniastym hełmem w kształcie zbliżonym do dzwonu. Wszystkie połacie dachowe kryte są gontem. Ściany zewnętrzne w obrębie zakrystii, przedsionka oraz powyżej sobót oszalowane są przy pomocy gontu, za wyjątkiem wieży oraz szczytu elewacji zachodniej oszalowanego pionowymi deskami. Wnętrze świątyni doświetlone jest odpowiednio trzema otworami okiennymi w obrębie nawy, dwoma w ścianach bocznych przedsionka oraz jednym w obrębie elewacji południowej zakrystii. Główne wejście do kościoła umieszczone jest centralnie na osi w elewacji zachodniej (w obrębie przedsionka). Wewnątrz płaskie stropy drewniane, w części zachodniej nawy zlokalizowano wsparty na czterech słupach chór muzyczny, na uwagę zasługuje także polichromia figuralna autorstwa Otto Kowalewskiego. Kościół posiada skromne wyposażenie w postaci ołtarza głównego o cechach neogotyckich oraz ambony z XVIII wieku o ciekawej dekoracji wykonanej techniką papier mache.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 30.01.2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.103415, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.291481