Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Karola Boromeusza - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Karola Boromeusza


kościół 1841 - 1849 Warszawa

Adres
Warszawa, Chłodna 21

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. Warszawa, gm. Warszawa

Kościół pw.św.Karola Boromeusza był pierwszym w Królestwie Polskim kościołem o konstrukcji i wystroju wykonanym z lanych odlewów żeliwnych.

Świątynia stanowi przykład architektury neorenesansowej zaprojektowanej przez Henryka Marconiego. Obiekt cechuje różnorodny wystrój rzeźbiarski wkomponowany w architekturę. Podczas II wojny światowej kościół został częściowo uszkodzony, ale w swej zasadniczej bryle jest dziełem oryginalnym.

Usytuowanie i opis

Wolnostojący kościół usytuowany jest centralnie w rozwidleniu ul. Chłodnej i ul. Elektoralnej. Jest to trójnawowa, orientowana świątynia o układzie bazylikowym. 

Do prostokątnego prezbiterium, zamkniętego półkolistą absydą, dobudowane są aneksy z zakrystią i kaplicą, tworzące w ten sposób pseudotransept. Budynek kościoła posiada dwie kondygnacje. Przyziemna, pierwotnie przeznaczona była na kaplicę przedpogrzebową, ob. jest to tzw. dolny kościół. Górny poziom, znacznie wyniesiony ponad teren, dostępny jest z zewnątrz dzięki wysokim, reprezentacyjnym schodom. Po ich obydwu stronach, na słupach ogrodzenia ustawiono cztery rzeźby przedstawiające Ojców Kościoła autorstwa Ludwika Kauffmana (św. Ambroży, św. Grzegorz) i Pawła Malińskiego (św. Augustyn, św. Hieronim). Na szczycie stopni, przed wejściem do świątyni, znajduje się trójarkadowy portyk wsparty na czterech żeliwnych kolumnach korynckich wraz z utworzonym przez nie otwartym przedsionkiem. W górnej części fasady znajdują się trzy półkoliście zamknięte okna, przedzielone pilastrami. Z dwóch stron, na skrajnych osiach cokołu, ustawione są rzeźby św. Piotra i św. Pawła dłuta Ludwika Kauffmanna. Całość zwieńczona jest tympanonem z płaskorzeźbioną dekoracją autorstwa Pawła Malińskiego przedstawiającą patrona świątyni – św. Karola Boromeusza udzielającego komunii św. mieszkańcom Mediolanu w czasie moru w 1576 roku. Fasadę flankują dwie smukłe wieże z kopułkami. 

W elewacjach bocznych znajdują się wsparte na korynckich pilastrach arkady z niszami. Ustawiono w nich kamienne figury świętych i błogosławionych – w ścianie płd (od lewej).: św. Jacka, bł. Czesława, św. Szymona z Lipnicy, bł. Władysława z Gielniowa, św. Jana Kapistrana, bł. Wincentego Kadłubka, św. Jana z Dukli, św. Barbary, św. Rocha oraz św. Floriana; w ścianie płn. (od lewej).: bł. Salomei, św. Jadwigi Śląskiej, św. Stanisława Kostki, św. Kunegundy, św. Józefa, św. Jana Kantego, św. Wojciecha, bł. Bronisławy, św. Stanisława ze Szczepanowa oraz św. Kazimierza. Postaci powstawały w różnych okresach. W elewacji płn. zostały wykonane przez Pawła Malińskiego, Daniela Zaleskiego, Józefa Mantzla i Tadeusza Czajkowskiego, w elewacji płd. wszystkie dziesięć posągów wykonał Teodor Godecki. Ponad ścianą naw bocznych, w nawie głównej umieszczono rząd półkoliście zamkniętych okien poprzedzielanych pilastrami korynckimi.

We wnętrzu górnego kościoła nawa główna oddzielona jest od bocznych arkadami, wspartymi na żeliwnych kolumnach korynckich. Nad nawami bocznymi, w ścianach nawy głównej znajdują się okna. Chór w zachodniej części empory podparty jest arkadową ścianą z dwiema kolumnami korynckimi i filarami po bokach. Nawa główna i chór przekryte są stropem kasetonowym z dekoracją cynkową w formie rozchylonych kwiatów. Absyda zwieńczona została półkopułą, zaś nawy boczne sklepione są kolebkowo.

Pierwszy ołtarz główny zaprojektowany został przez Ludwika Kauffmanna i miał formę portyku z tympanonem zwieńczonym krzyżem i dwiema rzeźbami. W jego wnętrzu umieszczona była kopia obrazu Correggia Narodzenie Pańskie, którą później zastąpiono włoskim obrazem z kolekcji wilanowskiej, przedstawiającym patrona świątyni. Obecnie w ołtarzu głównym znajduje się obraz Michaela Willmanna Męczeństwo św. Andrzeja z 1662 roku. Nad ołtarzem, w sklepieniu absydy znajdował się fresk z przedstawieniem Trójcy Świętej namalowany przez włoskiego artystę Michaele’a Chiariniego. Ołtarz kaplicy bocznej zdobiło przedstawienie Najświętszej Marii Panny ze św. Stanisławem i św. Wawrzyńcem, wykonane przez Włocha, Luigi Rubiego. W sklepieniu kaplicy Antoni Strzałecki namalował wizerunek św. Stanisława. W kaplicy umieszczono również portret fundatorki kościoła – Klementyny z Sanguszków Małachowskiej. W nawach bocznych wykonano sześć ołtarzy, spośród nich dwa zaprojektował w 1887 r. syn Henryka Marconiego – Władysław. Znalazły się w nich obrazy Józefa Buchbindera, Rafała Hadziewicza, a także obraz Correggia z ołtarza głównego. Ciekawym elementem wystroju wnętrza jest znajdująca się do dzisiaj żeliwna ambona w kształcie kielicha, wykonana w zakładach hutniczych w Chlewiskach (ob. pow. szydłowiecki).

Na skwerku przed świątynią stoi figura Matki Bożej Łaskawej ufundowana przez Salomeę Lentzką, odlana z brązu wg projektu Andrzeja Pruszyńskiego w 1890 r. w zakładzie Braci Łopieńskich.

Kościół jest obiektem oryginalnym ze względu na szerokie zastosowanie nowego tworzywa budowlanego w postaci lanych odlewów żeliwnych. Wykorzystano je zarówno jako element konstrukcyjny poprzez zastosowanie gęsto rozstawionych kolumn, a także w detalu architektonicznym do dekoracji ich głowic, baz i kanelowania. Elementy żeliwne wykonano w Fabryce Machin Żelaznych na Solcu.

Historia

Parafia św. Andrzeja Apostoła powstała w 1774 r. jako czwarta parafia w Warszawie, po parafii pw. Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście, katedrze pw. św. Jana Chrzciciela oraz parafii Świętego Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu. Pierwotnie jej siedziba znajdowała się w kościele pw. św. Andrzeja Apostoła przy pl. Teatralnym. Po 1815 r. ulokowano ją w kościele zakonnym oo. Reformatów przy ul. Senatorskiej. 

W związku ze stale powiększającą się liczbą wiernych, w 1841 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła. Jako teren pod budowę wybrano zachodnią część ul. Elektoralnej u jej zbiegu z ul. Chłodną. Na miejscu, na którym dziś wznosi się kościół, ulokowany był w tym miejscu w l. 1820-40 Plac Pod Lwem. Jego nazwa pochodzi od herbu Łada przedstawiającego lwa i widniejącego na kamienicy stojącej przy skrzyżowaniu ul. Chłodnej z ul. Waliców. Należała ona do Bazylego Walickiego, generała i członka Sejmu Czteroletniego. Od 1817 r. mieściło się tutaj targowisko po likwidacji którego rozpoczęto budowę świątyni.

Kościół został zbudowany w l. 1841-49 wg planów Henryka Marconiego, włoskiego architekta. Budowa była prywatną inicjatywą właścicielki dóbr lubartowskich, Klementyny z Sanguszków Małachowskiej. Po jej śmierci rozpoczęte prace dokończono dzięki dotacjom rządu Królestwa Polskiego oraz ofiarom parafian.

W XIX w. kościół zapisał się w pamięci podróżnych wyjeżdżających ze stolicy i przybywających do niej z zachodu. W swej historii przechodził kilka restauracji w latach: 1854, 1870 i 1886.

W czasie okupacji hitlerowskiej, przy kościele powstał tymczasowy cmentarz, a Niemcy składowali w kaplicy pogrzebowej broń i materiały wybuchowe. 15 stycznia 1945 r. hitlerowcy wysadzają prezbiterium i boczne kaplice, niszcząc wschodnią elewację. W 1956 r. obiekt został odbudowany.

Kościół można zwiedzać przed i po nabożeństwach, które odbywają się: w dni powszednie w godz.: 6:30, 8:00, 9:00, 18:00; w niedziele i święta w godz.: 7:00, 8:30, 10:00, 11:30, 13:00 i 18:00.

oprac.Bartłomiej Modrzewski, NID OTW, 31 grudnia 2018

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.195837, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.34660