Historia

Wieża mieszkalna wybudowana została w latach 1520-1530 lub jeszcze w końcu XV wieku, a następnie przebudowana w XVI w. Prawdopodobnie Jan Pilecki przeprowadził przed 1527 rokiem modernizację funkcjonujących w Wojciechowie średniowiecznych umocnień drewniano - ziemnych celem dostosowania ich do wymogów obrony murowanej wieży. Wzniósł 27 m obiekt. W pierwszym etapie powstała cześć mieszkalna założona na rzucie kwadratu dostępna od pn. Naroża (pn.) budowli zostały wzmocnione czterouskokowymi, masywnymi szkarpami. Od pd. przylegała do murów prawdopodobnie otwarta klatka schodowa, której obszerne podesty mogły stanowić loggię widokową. W drugim etapie budowy została zabudowana. Obie części wieży zwieńczone były gotyckimi szczytami i przykryte dwuspadowymi dachami. Pierwotnie w elewacji pn. na wys. I piętra znajdował się ganek wsparty na trzech kamiennych kroksztynach, a w elewacji zach. latryna dostępna przez niewielkie ostrołukowe wejście. Wieża posiadała wystrój o cechach stylowych gotycko- renesansowych (kamieniarska dekoracja związana z warsztatem Benedykta Sandomierzanina). Lokalną nazwę „ariańska” wieża zawdzięcza, jednemu z jej właścicieli, Pawłowi Orzechowskiemu związanemu z ruchem ariańskim. W 1910 roku wieża została sprzedana Towarzystwu Opieki nad Zabytkami. W latach 1913-14 przeprowadzono, pod kierunkiem architekta Jana Koszczyc-Witkiewicza, pierwsze prace konserwatorskie (niestety przerwane wybuchem I wojny światowej. Kontynuowane w latach 1939, 1953-56 oraz 1972. W latach 80. XX w. o wsch. dobudowano zewnętrzne schody i wejście do traktu komunikacyjnego.

Opis

Zespół złożony z wieży mieszkalnej nazywanej „ariańską” i umocnień ziemnych oraz dworu obronnego, położony jest na północnym skraju zwartej zabudowy wsi, przy skrzyżowaniu dróg Lublin-Kazimierz Dolny i Bełżyce-Bochotnica (Nałęczów). Wieża znajduje się w pn. narożniku czworoboku wałów obronnych. Budynek murowany z kamienia i cegły, na planie czworoboku o wymiarach około 12 X 13 m, o wysokości 27 m ( pierwotnie dostępny od strony pd., gdzie następnie wzniesiono dwubiegową klatkę schodową). Bryła dwuczłonowa trój- i czterokondygnacyjna, podpiwniczona, nakryta dachami naczółkowymi. Od pn. naroża wzmocnione czterouskokowymi szkarpami, od pd. przyporami sięgającymi wys. 1 piętra. Elewacje wieży nieotynkowane, jednoosiowe. Okna wielokwaterowe zamknięte prostokątnie lub odcinkowo (pierwotnie na wys. II kondygnacji elewacji wsch. i pn. posiadały kamienne obramienia o gotycko-renesansowych motywach). Szczyty otynkowane, urozmaicone otworami okiennymi zamkniętymi odcinkowo oraz kwadratowymi płycinami. Elewacje części mieszczącej klatkę schodową otynkowane, jednoosiowe ( zach. dwuosiowa) z otworem drzwiowym od wsch. Zachowany pierwotny układ wnętrz składający się z jednoprzestrzennych pomieszczeń na każdym piętrze, dostępnych klatką schodową od pd. Wieża posiada sklepioną dwudzielną piwnicę, ponad nią sklepiony parter, pierwotnie zapewne pełniący funkcję bramy wjazdowej. Na pierwszym piętrze znajduje się wielka sala ze sklepieniem krzyżowym i 3 oknami. Czwarta kondygnacja, niegdyś mieszkalna, składała się z dwu pomieszczeń, natomiast najwyższa, zachowana w postaci nadbudowanych ścian, pełniła przypuszczalnie funkcje obronne. Z pierwotnego wystroju wnętrza fragmentarycznie zachowała się kamieniarka nadproża i dekoracja wspornika.

Obiekt (zwiedzanie wnętrz) dostępny od maja do września w godz. 10-17. Z zewnątrz obiekt dostępny cały rok.

Oprac. Anna Sikora-Terlecka, OT NID w Lublinie, 12.11.2014 r.