We wnętrzu zachowało się wyposażenie pochodzące z XVII-XIX w., m.in. pierwotny, wczesnobarokowy ołtarz główny z 1643 r., zaprojektowany przez rzeźbiarza Sebastiana Salę, oraz manierystyczny krucyfiks z początku XVII wieku.

Historia

Parafia we Włoszakowicach została erygowana najprawdopodobniej już w XII wieku. Najstarsze dotyczące jej wzmianki pochodzą z 1 poł. XV w. i pocz. XVI wieku. Kościół parafialny nosił pierwotnie wezwanie Najświętszej Marii Panny i Wszystkich Świętych. Na pocz. XVI w. wzniesiono nową, drewnianą świątynię konsekrowaną w 1580 roku.

W latach 1640-1643 na jej miejscu wybudowano z fundacji Krzysztofa Opalińskiego istniejący wczesnobarokowy kościół, być może według projektu Krzysztofa Bonadury Starszego, któremu przypisywany jest pierwotny, pochodzący z tego samego czasu pałac, przebudowany ok. połowy XVIII w. przez Aleksandra Józefa Sułkowskiego, położony na pn. wsch. od kościoła. Budowę ukończono dzięki legatowi Mikołaja Tarnowieckiego. W 1643 r. Krzysztof Opaliński ufundował ołtarz główny, którego projekt zlecono pochodzącemu z Włoch krakowskiemu rzeźbiarzowi Sebastianowi Sali. Świątynię konsekrował w 1660 r. bp Tolibowski. Zachowane we wnętrzu wyposażenie pochodzi z XVII, XVIII i XIX wieku. Wyjątek stanowi manierystyczny krucyfiks z pocz. XVII wieku.

Ostatnie znaczące prace remontowe i konserwatorskie przeprowadzono w 2 poł. XX w. oraz na początku obecnego stulecia, m.in. w latach 1985-1986 wymieniono stolarkę okienną oraz konstrukcję hełmów wież i pokryto je miedzianą blachą. W latach 1987-1990 przełożono pokrycie dachu, zamontowano nowe krzyże, otynkowano elewacje. W 2000 r. oczyszczono ołtarz główny.

Po pd.-zach. stronie kościoła ok. 1812 r. został wzniesiony budynek plebanii według projektu nieznanego architekta. W 1992 r. przeprowadzono prace remontowe i konserwatorskie polegające na gruntowym remoncie dachu - więźby i pokrycia, oraz ankrowaniu bocznych ścian budynku.

Opis

Zespół kościoła par. pw. Świętej Trójcy we Włoszakowicach jest położony w pd.-wsch. części wsi, po pd. stronie dogi łączącej ją z Bukówcem Górnym i na pd.-zach. od zespołu pałacowego.

Wczesnobarokowy kościół został wzniesiony jako budowla jednonawowa, na planie wydłużonego prostokąta, z trzyprzęsłową nawa główną, półkoliście zamkniętym, nieco węższym, jednoprzęsłowym prezbiterium od pd. wsch., dwoma wieżami na planie kwadratów od pn. zach. oraz bocznymi, niższymi kaplicami na rzucie prostokątów po pd.-zach. i pd.-wsch. stronie przyprezbiterialnego przęsła nawy głównej. Kaplice otwierają się na nawę tworząc rodzaj pseudotranspetu. Do pd.-zach. kaplicy od pd.-wsch. przylega zakrystia na planie kwadratu, dostępna z zewnątrz i od strony prezbiterium.

Kościół został wzniesiony z cegły, w konstrukcji murowanej, w wieżach ryglowej, i otynkowany. Nawę, prezbiterium i kaplice nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami. Dachy nad nawą główną i prezbiterium są dwuspadowe, nad kaplicami trzypołaciowe kryte dachówką. Wieże flankujące fasadę zachodnią są nakryte hełmami kopulastymi pokrytymi blachą miedzianą, zwieńczonymi iglicami z kulą i krzyżem.

Fasada zach. jest dwukondygnacyjna, podzielona i zwieńczona gierowanym gzymsem. W dolnej kondygnacji znajduje się portal z trójkątnym frontonem prowadzący do wnętrza świątyni, nad nim kartusz herbowy Sulima Sułkowskich na tle prostokątnej płyciny, a w drugiej kondygnacji otwór okienny w obramieniu z wolutami podtrzymującymi odcinek gzymsu. Nad drugą kondygnacją wznosi się szczyt ze spływami, flankowaną pilastrami wnęką, zwieńczony trójkątnym frontonem. Fasadę zach. flankują wysunięte przed jej lico trzykondygnacyjne wieże z kopulastymi hełmami wspartymi na ośmiokątnych podstawach. Kondygnacje oddzielają i wieńczą profilowane, gierowane gzymsy, naroża ujmują pilastry. Otwory okienne są prostokątne, ujęte obramieniami, w dolnej kondygnacji zamknięte prosto, w górnej pólkoliście.

Pozostałe elewacje są dwukondygnacyjne, boczne nawy opięte szkarpami, wtopionymi częściowo w mury kaplic.

Wnętrze kościoła jest jednonawowe. Ściany nawy oraz prezbiterium są artykułowane pilastrami toskańskimi, w nawie zdwojonymi, podtrzymującymi profilowany, gierowany gzyms obiegający wnętrze świątyni. Pilastry w nawie głównej przy prezbiterium przechodzą w pas sklepienny półkolistego łuku tęczowego. Między nimi jest rozpięta belka tęczowa, na której znajduje się krucyfiks. Sklepienie jest pokryte polichromią wykonaną w latach 1960-62.

Najcenniejesze wyposażenie stanowi wczesnobarokowy ołtarz główny z 1643 r. wykonany według projektu rzeźbiarza Sebastian Sali, ambona i chór muzyczny z lat ok. 1643-45, manierystyczny krucyfiks z pocz. XVII w. oraz cztery ołtarze boczne z XVIII wieku. W środkowym polu ołtarza głównego znajduje się obraz przedstawiający Adorację Trójcy Świętej przez św.św. Wojciecha i Stanisława. W bocznych niszach umieszczono rzeźby św.św. Piotra i Pawła. W zwieńczeniu znajduje się obraz przedstawiajacy św. Michała Archanioła, a po bokach rzeźby św.św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty.

Plebania po pd.-zach. stronie kościoła został wzniesiona na rzucie zbliżonym do kwadratu, z cegły w konstrukcji murowanej i otynkowana, z drewnianą werandą na rzucie prostokąta na osi ściany pn.-zach. poprzedzoną murowanymi schodami i wtórną dobudówką w prawym narożniku ściany południowo-wschodniej. Prostopadłościenną, jednokondygnacyjną bryłę budynku nakrywa wysoki dwuspadowy dach naczółkowy kryty dachówką. Nad frontową werandą dach dwuspadowy, nad dobudówką dach jednospadowy. Elewacja frontowa pięcioosiowa z otworami okiennymi rozmieszczonymi symetrycznie na osiach. Układ pomieszczeń we wnętrzu dwutraktowy, rozdzielony korytarzem na osi. W trzech pomieszczeniach zachowane oryginalne piece kaflowe, m. in. w pomieszczeniu w zachodnim narożniku budynku, posiadający klasycystyczne zwieńczenie.

Kościół - zabytek dostępny. Plebania - dostęp do zabytku ograniczony. Bliższe informacje znajdują się na stronie internetowej parafii www.parafiawloszakowice.pl (data dostępu 14-10-2015 r.).

oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 14-10-2015 r.