Wewnątrz bogate wyposażenie późnobarokowe.

Historia

Kościół wzniesiony został w 2. poł. XIII w. Istnienie kościoła parafialnego w Witnicy potwierdza kataster margrabiego Ludwika Starszego z 1337 r., z którego wynika, że do parafii należały 4 włóki, a do kościoła 1 włóka ziemi. W XV w. nad zachodnią częścią kościoła nadbudowano wieżę z blankami i ceglanym hełmem. W 1458 r. po raz pierwszy wymieniana jest rodzina von Sack, do której wieś, a wraz z nią patronat nad kościołem należały aż do początków XIX w. Około 1540 r. kościół został przejęty przez protestantów - stał się wtedy filią ewangelickiej parafii w Przyjezierzu. W końcu XVI, lub na początku XVII w. zbudowano późnorenesansową bramkę prowadzącą na przykościelny cmentarz. W 1598 r. wykonano późnorenesansową chrzcielnicę z piaskowca, zapewne w tym samym czasie, lub nieco później ustawiono dwie ławy kolatorskie. W XVIII w. powstało bogate wyposażenie wnętrza, fundowane przez patronów kościoła. Około 1710 r. wykonane zostały ołtarz ambonowy i loża kolatorska - fundacje Hansa Georga von Sack. Również na I połowę XVIII w. przypada przebicie nowych otworów okiennych oraz nakrycie wnętrza kościoła drewnianą kolebką, na której w 1748 r. malarz C. Eyffler wykonał polichromię. Dekoracją malarską pokrył on też ściany tarczowe od wschodu, gdzie ukazał Zmartwychwstanie Chrystusa i od zachodu, gdzie znalazło się przedstawienie Sądu Ostatecznego. W 2. połowie XVIII wieku zbudowano w zachodniej części nawy obszerną, dwukondygnacyjną emporę, zasłaniając malowidło na ścianie tarczowej. Wejście do kościoła przeniesiono wówczas z kruchty podwieżowej na ścianę południową, do której dobudowano piętrową kruchtę. Około 1830 r. do wschodniej ściany kościoła dostawiono neogotycką kaplicę grobową rodziny von Oelsen - ówczesnych właścicieli wsi. W 1850 r. powstały organy, zbudowane przez szczecińską firmę Grüneberg. W 1911 r. przeprowadzono gruntowną restaurację kościoła, utrzymaną w formach neogotyckich. Przywrócono wówczas wejście do nawy od strony zachodniej, wbudowując we wnętrze wieży dwukondygnacyjną kruchtę, rozebrano barokową kruchtę południową, na której miejsce wzniesiono nową, neogotycką. Około 1932 r. przeprowadzono następną restaurację świątyni. Wyremontowano wtedy wieżę przywracając jej pierwotną formę z blankami, a we wnętrzu odsłonięto i zakonserwowano malowidła, wykonano nową polichromie empory oraz wymieniono ławki. Dnia 29.11.1952 r. kościół został poświęcony jako rzymskokatolicki. W 1973 r. erygowana została parafia rzymskokatolicka w Witnicy. W okresie powojennym dokonano w kościele dewaloryzujących przeróbek. Przekształcono m.in. ołtarz ambonowy, demontując z nastawy korpus ambony oraz rozmontowano część stall.

Opis

Kościół położony w centrum wsi na wzniesieniu, w obrębie czynnego cmentarza otoczonego murem kamiennym i porośniętego starymi drzewami. Na cmentarz prowadzą bramki w murze, od strony południowej i zachodniej. Ta ostatnia zwieńczona jest późnorenesansowym bogato ukształtowanym szczytem. Kościół orientowany. Wczesnogotycki, salowy, założony został na rzucie prostokąta z wtórnie wydzieloną kruchtą podwieżową od zachodu, grobowcem rodzinnym dobudowanym od wschodu i zewnętrzną kruchtą od południa. Od strony zachodniej nad korpusem nawowym góruje nadbudowana wtórnie wieża zwieńczona blankami i ostrosłupowym hełmem. Korpus nawowy, dwukondygnacyjna kruchta południowa i dawny grobowiec nakryte są dachami dwuspadowymi, przy czym kalenica dachu kruchty prostopadła jest do osi kościoła. Zwieńczenie szczytu wschodniego stanowi niewielka sygnaturka.

Korpus nawowy i kruchta południowa wzniesione zostały z kostki granitowej układanej w regularnych warstwach, nadbudowana wieża z niemal nie obrobionego kamienia polnego, szczyt wsch. i hełm wieży - z cegły gotyckiej, blanki wieży i grobowiec - z cegły fabrycznej. Dachy pokryte są dachówką karpiówką, wieża zwieńczona ceglanym hełmem.

Portale wczesnogotyckie zamknięte zostały ostrołukowo, podobnie jak w większości obecnie zamurowane okna fazy wczesnogotyckiej oraz neogotyckie otwory okienne i drzwiowe kruchty. Nowożytne okna ścian korpusu nawowego zamknięte są łukiem koszowym. Środek elewacji zachodniej akcentuje trójuskokowy wczesnogotycki portal główny. W ścianie południowej widoczne są pierwotne otwory - okno i zamurowany portal w części zachodniej oraz trzy zamurowane okna we wschodniej części. Narożniki neogotyckiej kruchty opięte zostały szkarpami, jej południowa elewacja z asymetrycznie usytuowanym portalem i trójką okien na piętrze zwieńczona jest szczytem z blendami. Na elewacji tej umieszczono ceramiczna tablicę z napisem: „Ren. A.D. 1911 A. v. Oelsen”. Ślady pierwotnych otworów przetrwały w ścianie wschodniej, zwieńczonej fryzem wnekowym i późnogotyckim, ceglanym szczytem z ostrołukowymi blendami. Ściana północna, obecnie przepruta dwoma otworami zamkniętymi łukiem koszowym, pierwotnie pozbawiona była okien. Elewacje nadbudowanej nad częścią zachodnią wieży rozczłonkowane zostały blendami zamkniętymi zdwojonym łukiem pełnym, a w najwyższej kondygnacji przeprute otworami dzwonnymi w formie ostrołukowych biforiów. Trzon wież zwieńczony jest ceglanym blankowaniem, a w narożnikach sterczynami o formie zbliżonej do pinakli.

Wnętrze kościoła nakrywa drewniana kolebka. Wschodni kraniec nawy oddziela drewniana barokowa przegroda, na której tle ustawiono ołtarz. Zachodnią część nawy otacza z trzech stron głęboka, dwukondygnacyjna empora na rzucie zbliżonym do połowy dziesięcioboku. Obie jej kondygnacje wspierają się na toskańskich kolumnach. Płycinowe parapety dolnej empory zdobione są malowanymi herbami, górna empora o parapecie w formie tralkowej balustrady dźwiga neogotycki prospekt organowy. Przy ścianie południowej ustawiona jest piętrowa barokowa loża patronacka, bogato zdobiona ornamentem snycerskim, a w parapetach - rzeźbionymi herbami rodów.

Drewnianą kolebkę nad nawą pokrywa polichromia przedstawiająca niebo z obłokami oraz - w owalnym plafonie - personifikację Wiary. Ścianę tarczową nad ołtarzem zdobi duża scena Zmartwychwstania Jezusa, a analogiczną ścianę nad emporą zachodnią, zachowana dziś fragmentarycznie scena Sądu Ostatecznego.

We wnętrzu kościoła oglądać można bogate wyposażenie. Zachowały się późnobarokowy ołtarz, pierwotnie ambonowy, korpus ambony wymontowany z nastawy, ustawiony wtórnie na elementach późnorenesansowych stall, kamienna chrzcielnica, późnorenesansowa z 1598 r., średniowieczna granitowa kropielnica, wmurowana w zachodnia ścianę kościoła, dwie późnorenesansowe ławy patronackie z końca XVI w., późnobarokowe, drewniane i polichromowane epitafium portretowe zmarłego w 1713 r. Hansa Christopha von Sack. Na wieży przetrwał dzwon z 1579 r. odlany przez ludwisarza Joachima Karstede.

Obiekt dostępny po uprzednim zgłoszeniu do ks. proboszcza.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 06.11.2014 r.