Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół parkowo-dworski i folwarczny - Zabytek.pl

zespół parkowo-dworski i folwarczny


dwór XVI w. Wiśniowa

Adres
Wiśniowa

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. strzyżowski, gm. Wiśniowa

Zespół dworsko - folwarczny w Wiśniowej w którego skład wchodzą m.in.renesansowy dwór w typie małopolskiej „kamienicy” i nowszy dwór o metryce XVII-wiecznej, który podczas ostatniej przebudowy zyskał ascetyczną, klasycyzującą formę oraz inne zabudowania towarzyszące w otoczeniu imponującego parku, jest przykładem rozbudowanego założenia dworskiego o wysokiej wartości w skali regionu.

Historia

Wzmianki o dworze w Wiśniowej, prawdopodobnie o charakterze obronnym, pochodzą z 1536 r. W tym czasie zabudowie towarzyszył renesansowy ogród. Pod koniec XVI wybudowano dla rodziny Firlejów nowy piętrowy dwór myśliwski z wieżą w fasadzie, stary dwór przestał pełnić swoja rolę i służył jako oficyna. W 1772 r., podczas walk konfederatów barskich dwór został zrujnowany. Odbudowany przez właściciela Rocha Jabłonowskiego w l. 1779-1780, zyskał dach mansardowy i elementy rokokowe, z tego okresu pochodzą też pozostałości alei lipowych na wałach, będące reliktem ogrodu francuskiego, zakładanego równolegle z odbudową dworu. W 1848 r. dwór spłonął i pozostawał w ruinie aż do roku 1872. W 1868 r. majątek w Wiśniowej został nabyty przez hr. Franciszka Mycielskiego i to z jego dwór został odbudowany i przebudowany pod kierownictwem krakowskiego architekta Filipa Pokutyńskiego. Budynkowi nadano wówczas charakter pałacu: na osi, w miejscu wieży, wybudowano czterokolumnowy portyk, zamieniono dach na czterospadowy, podwyższono górną kondygnację, dodano reprezentacyjną klatkę schodową i zmieniono układ wnętrz. W pocz. XX w. na terenie założenia wzniesiona została staraniem Walerii z Tarnowskich Mycielskiej, wg projektu Zygmunta Hendla, neoromańska kaplica grobowa. W 1915 dwór został uszkodzony podczas działań wojennych, jego odbudowy podjęto się w l. 1932-1933. Prace przerwała 2 wojna światowa. W 1946 r. majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa, zorganizowano tu Państwowe Gospodarstwo Rolne. Teren znacznie zdegradowano, w obrębie parku wydzielono obszar zabudowy mieszkaniowej dla pracowników. W 1984 r. zespół dworski został przejęty przez Kombinat Rolno-Przemysłowy „Iglopol”, a po jego likwidacji przeszedł w zarząd Gospodarstwa Rolno-Przemysłowo-Handlowego „ROLPEX” we Frysztaku - Zakład Rolny w Wiśniowej. W 1994 budynek dworu został przejęty przez Agencję Własności Rolnej Oddział w Rzeszowie, która oddała nieruchomość w dzierżawę m.in. spadkobiercom rodziny Mycielskich do 1997 r. Od 2005 r. zespół dworsko-parkowy jest własnością Starostwa Powiatowego w Strzyżowie.

Opis

Zespół dworski położony jest w zach. części wsi, po obu stronach drogi Rzeszów-Strzyżów-Krosno, na pd. stoku wzgórza, od wsch. i zach. otacza go zabudowa wsi, od pn. pola uprawne. W pd. części założenia rozlokowane są obiekty kubaturowe: dwór, oficyna, oraz na zach. od nich zabudowa gospodarcza. Środkową i pn. część założenia stanowi park o powierzchni powyżej 8 ha. Do pn. granicy parku przylega obrzeżona szpalerami drzew działka z kaplicą grobową - mauzoleum Mycielskich.

Dwór ulokowany jest w pd. części parku, wybudowany na osi wsch.-zach. z frontem zwróconym na pd., na rzucie prostokąta, o dwóch traktach podłużnych i siedmiu poprzecznych, z czterofilarowym portykiem od pd. Piętrowa, podpiwniczona, prostopadłościenna bryła, przekryta dachem czterospadowym urozmaicona jest od frontu tarasem wspartym na czterech filarach tworzących portyk wejściowy. Dwór wymurowano z kamienia i cegły, dach pokryto blachą zakładkową. Elewacje dłuższe ośmioosiowe, krótsze dwuosiowe, o ascetycznej formie, ozdobione są jedynie kamiennymi, profilowanymi obramieniami otworów okiennych i drzwiowych oraz gzymsem koronującym wspartym na gładkich kroksztynach o gęstym rozstawie, a od frontu także tarasem z tralkową balustradą wspartym na czterech kamiennych filarach z dekoracją płycinową.

Oficyna, dawny dwór obronny, ulokowana w bezpośrednim sąsiedztwie dworu, po jego wschodniej stronie, frontem zwrócona na zach., wybudowana została na rzucie kwadratu, o trzech traktach podłużnych i trzech poprzecznych, z zaoblonymi narożami. Jej prostopadłościenna, podpiwniczona, piętrowa bryła przekryta jest dachem czterospadowym. Obiekt wymurowano z kamienia i cegły, dach pokryto dachówką ceramiczną. Elewacje wsch. i zach. - czteroosiowe, pn. i pd. trzyosiowe, ozdobione są jedynie profilowanym gzymsem podokapowym i lizenami obejmującymi zaoblone narożniki budynku.

Kaplica grobowa ulokowana jest przy pn. granicy parku, pośrodku placu wydzielonego szpalerami drzew. Kaplicę wybudowano na planie krzyża greckiego, o jednoprzestrzennym wnętrzu. Pod nią znajduje się krypta, dostępna schodami z zewnątrz. Jej parterowa bryła przekryta jest dachami dwuspadowymi, na których skrzyżowaniu osadzono ośmioboczną, niską wieżę, zwieńczoną dachem ostrosłupowym z metalowym krzyżem na wierzchołku. Budynek wymurowano z cegły, detale wykonano z kamienia, dachy pokryte są dachówką ceramiczną. Neoromańską kaplicę zdobi portyk wejściowy od pd., z dwoma kamiennymi kolumnami połączonymi łukiem pełnym z herbem na osi, kamienne obramienia prostokątnych, zamkniętych lukiem okiem, kamienne obramienie drzwi zamknięte łukiem trójlistnym i kamienne gzymsy.

Stajnia z wozownią umiejscowiona jest w kompleksie zabudowań gospodarczych na wsch. od oficyny. Budynek rozplanowany został na rzucie litery „L” otwartej ku oficynie, o parterowej bryle, zwieńczonej dwoma połączonymi ze sobą dachami dwuspadowymi, urozmaiconej piętrową wieżyczką nad przejazdem w dłuższym skrzydle. Stajnie wymurowano z cegły, na kamiennym podmurowaniu, dachy pokryto dachówką ceramiczną. W długich elewacja rozmieszczono rzędy rytmicznie rozstawionych, niewielkich okien, z których część ma kształt prostokąta, zamkniętego łukiem odcinkowym, podkreślonym ceglanym nadokiennikiem. Ozdobą budynku jest wieża z przejazdem zamkniętym od góry łukiem eliptycznym, z narożnikami podkreślonymi od zach. zdwojonymi pilastrami w obu kondygnacjach, rozdzielonych gzymsem międzykondygnacyjnym.

Obora znajduje się w pn. części kompleksu zabudowań gospodarczych, wybudowana na rzucie wydłużonego prostokąta, z pięcioma pomieszczeniami w układzie jednotraktowym. Wymurowany z cegły, z dodatkiem nieregularnych bloków kamiennych w narożach budynek o prostej bryle przekrywa dach dwuspadowy kryty dachówką ceramiczną. W dłuższych elewacjach rozmieszczono nieregularnie niewielkie, zamknięte łukiem odcinkowym okna oraz proste drzwi.

Spichlerz umiejscowiony jest w pd. części założenia, po pd. stronie drogi, kalenicą równolegle do niej. Wybudowany na rzucie prostokąta, o pięciu traktach poprzecznych w kondygnacji przyziemia. Jego prostopadłościenną bryłę wieńczy dach dwuspadowy. Budynek wymurowany z cegły i nieregularnych ciosów kamiennych o dachu pokrytym dachówką ceramiczną, pozbawiony jest dekoracji, otwory w dłuższych elewacjach rozmieszczone są w ośmiu ostach, w krótszych w trzech.

Park zawiera relikty założeń ogrodowych z czterech faz rozwoju zespołu: fragmenty alej lipowych i dębowych z czytelnych kwater ogrodu renesansowego przy oficynie (pierwszym dworze), pozostałości ogrodów francuskich z poł. XVIII w. na pn. od dworu w postaci pozostałości alei i altany grabowej, parku angielskiego z przeł. XVIII-XIX w. w zach. części założenia w postaci swobodnie rozmieszczonych nasadzeń i resztek założenia wodnego oraz z ogrodu z k. XIX w., położonego na pn. od ogrodów francuskich. W znacznie już zdegradowanym parku, pozbawionym bogatego niegdyś zbioru architektury ogrodowej, zachowały się imponujące okazy drzew: ogromne, wiekowe dęby i lipy, poza tym aleje, szpalery i altany drzewiaste.

Obiekt częściowo dostępny dla zwiedzających. Park dostępny, budynki w widoku z zewnątrz.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 22-09-2015 r.