Historia

Pierwsza wzmianka o pierwotnym kościele par. w Wiśle Małej, wówczas pw. Narodzenia Matki Bożej, pochodzi z 1326 r. Ocalały do czasów współczesnych, najprawdopodobniej trzeci w tym miejscu obiekt, został natomiast wzniesiony przez cieślę Jerzego Laska z Chybia w 1775 r., co potwierdzają zarówno wyniki badań dendrochronologicznych, jak i data wyryta na kamiennym ciosie od wsch. Dominująca nad kościołem od zach. wieża wzniesiona została z kolei 1782 r. przez cieślę Jerzego Kaszturę z Łąki. W k. XIX w. stropy nawy i prezbiterium ozdobiono polichromią w formie plafonów. W 1923 r. zach. część nawy wraz z konstrukcją dachu rozbudowano, łącząc z wolnostojącą dotychczas wieżą i powiększając przestrzeń pod chórem o część podwieżową. W okresie powojennym m.in. wymieniono pokrycie dachowe oraz stolarkę okienną. 

Opis

Kościół jest obiektem orientowanym, usytuowanym w pd. części wsi, po wsch. stronie ul. Pawiej, w otoczeniu czynnego cmentarza par. ogrodzonego drewnianym parkanem. Jest to obiekt drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej na wtórnej ceglanej podmurówce, z wieżą w konstrukcji słupowej. Rzut kościoła złożony jest z nawy na planie kwadratu, usytuowanego od wsch. węższego prezbiterium na planie kwadratu, z niewyodrębnioną prostokątną zakrystią od wsch., oraz wieży na planie kwadratu z prostokątną kruchtą od zach. Zwarta bryła charakteryzuje się czytelnym podziałem na części nawową i prezbiterialną, kryte osobnymi dachami dwuspadowymi o zróżnicowanej wysokości kalenicy oraz dominantę w formie przylegającej do nawy od zach. wieży zwieńczonej nadwieszoną izbicą i baniastym hełmem. Kościół obiegają od pd., pn. i zach. szerokie soboty złożone z daszków pulpitowych wspartych na drewnianych słupach usztywnionych ryglami i oczepem. Od wsch. zrąb kościoła osłonięto przydaszkiem. Poszczególne dachy, jak również ściany wieży, soboty, przydaszek, szczyty i ściany pod sobotami pokryto gontem, z kolei ściany ponad sobotami oraz ściany izbicy oszalowano deskami, natomiast ściana wsch. zakrystii ma odsłonięty zrąb. Ponad sobotami osadzono prostokątne otwory okienne. Główne wejście do kościoła przez niewielką kruchtę pod zach. wieżą, wejścia boczne od pn. i pd. (poprzedzone niewielkim przedsionkiem), dodatkowo w narożniku pd.-zach. wejście do klatki schodowej prowadzącej na chór. Wewnętrzny podział na nawę i węższe prezbiterium zaakcentowane profilowaną belką pod stropem. Oba wnętrza kryte są stropami belkowymi z dolnym, deskowym pułapem. We wsch. ścianie prezbiterium osadzono prowadzące do zakrystii drewniane, prostokątne odrzwia z deskowymi drzwiami. W zach. części nawy znajduje się drewniany, rozbudowany chór muzyczny wsparty na sześciu profilowanych słupach, wydłużony ku zach. z wykorzystaniem przestrzeni pod wieżą, z wybrzuszonym występem na osi i deskowym, dekoracyjnie zdobionym parapetem. Ściany wewnątrz prezbiterium i nawy z odsłoniętym zrębem. Deskowe pułapy sufitów utrzymane w beżowym kolorze, stanowiącym tło dla rozmieszczonych na środku malowanych plafonów z 1896 r. Wyposażenie kościoła w dużej części pochodzi z czasu budowy kościoła i okresu poprzedzającego. Są to m.in.: rokokowy ołtarz główny z lat 2 poł. 70. XVIII w. z obrazami św. Jakuba Starszego i Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej oraz figurami śś. Piotra i Amadeusza, wolnostojącą mensą i tabernakulum; rokokowa balustrada zamykająca prezbiterium; dwa rokokowe ołtarze boczne z k. 70. XVIII w.; późnobarokowa ambona z XVIII w. z chrzcielnicą z 1780 r.; prospekt organowy z 1856 r.; kamienna chrzcielnica z 1608 r. (na zewnątrz kościoła). 

Dostęp ograniczony. Kościół dostępny jest dla zwiedzających bezpośrednio przed i po niedzielnych mszach św. 

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 30-01-2018 r.