kościół parafialny pw. św. Doroty - Zabytek.pl
Adres
Winna-Poświętna, 7
Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. wysokomazowiecki, gm. Ciechanowiec - obszar wiejski
Forma zewnętrzna kościoła i podział wnętrza są wzorowane na XVII-wiecznej architekturze murowanej.
Historia
Pierwszy kościół został ufundowany w 1. ćw. XV w. przez szlachtę z rodów herbu Trzaska i Cholewa. Drugi stanął w tym samym miejscu w 1603 roku. Obecny, z 1696 r., wystawiony był z zapisu Andrzeja Jabłonowskiego, miecznika nurskiego, staraniem ówczesnego proboszcza Jana Jakuba Mamińskiego. Konsekrowany w przed 1721 r. przez bpa łuckiego Joachima Przebendowskiego. W latach 1754-1767 staraniem proboszcza Idziego Przebendowskiego wykonano nowe wyposażenie wnętrza (zespół ołtarzowy, ambonę, chrzcielnicę, organy, konfesjonały). W 1762 r. pod nawą wymurowano kryptę grobową na koszt Franciszka Obniskiego, cześnika halickiego. Kościół był wielokrotnie remontowany, m.in. w 1780, i 1790 r. oraz w latach 1872-1786 (dobudowa zakrystii od pd., starą zakrystię (pn.) przekształcono na kruchtę, nad fasadą wzniesiono wieżyczkę). W końcu XIX w. zmieniono kształt otworów okiennych na zamknięte półkoliście. W 1928 r. Konstanty Czarniecki z Wilna wykonał renowację wnętrza i wyposażenia. W 1961 r. rozebrano wieżyczkę nad fasadą. W 1975 r. pomalowano ściany wewnętrzne, zmieniono szalunek na fasadzie i przeprowadzono konserwację ołtarzy.
Opis
Kościół jest usytuowany w centrum wsi na cmentarzu przykościelnym otoczonym murem. Na terenie cmentarza stoi drewniana dzwonnica i kilka nagrobków o wartościach historycznych i artystycznych.
Kościół orientowany, barokowy, złożony jest z korpusu nawowego na rzucie prostokąta i wydłużonego prostokątnego prezbiterium zamkniętego trójbocznie i oflankowanego dwoma pomieszczeniami pomocniczymi: kruchtą i zakrystią. Korpus nawowy i prezbiterium są nakryte wspólnym dachem dwuspadowym, przechodzącym nad zakończeniem prezbiterium w trójspadowy, pomieszczenia pomocnicze kryte dachami pulpitowymi. Kalenica korpusu zwieńczona czworoboczną sygnaturką obwiedzioną profilowanym gzymsem, krytą daszkiem namiotowym.
Budynek drewniany w konstrukcji zrębowej, na podmurówce z kamienia polnego, szalowany, ściany ma spięte lisicami. Dachy i sygnaturka są obite blachą. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana; podłoga i strop drewniane.
Elewacje oszalowane są pionowo; szczyt fasady odeskowany pionowo z listwowaniem (w jego centralnym polu znajduje się szalunek ułożony w jodełkę i wnęka na kapliczkę), obrzeżony wycinanymi faliście wiatrownicami. Płaska fasada podzielona została lizenami, które przechodzą nad szczytem w niskie sterczyny. Otwory okienne prostokątne, zamknięte półkoliście.
Wnętrze jest przekryte płaskim stropem, podzielone na nawy dwiema parami słupów wspierających pozorne arkady o łukach odcinkowych. W części zach. znajduje się chór muzyczny w formie balkonu o wysuniętej partii środkowej, wsparty na czterech słupach. We wnętrzu - zespół ołtarzowy z poł. XVIII w. (ołtarz główny i dwa boczne w prezbiterium barokowe, dwa ołtarze w nawach bocznych regencyjne), barokowe ambona i chrzcielnica w formie ołtarza z 1765 r., prospekt organowy i dwa konfesjonały z poł. XVIII wieku. W ołtarzu bocznym XVII-wieczny obraz Matki Bożej w typie Hodegetrii; renesansowy obraz św. Stanisława Biskupa z 2. poł. XVI wieku.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
oprac. Aneta Kułak, OT NID w Białymstoku, 02.10.2014 r.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BK.57495, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BK.156172