XIX w. Świątynia powstała w  miejscu jednego z najstarszych kościołów w dawnej diecezji poznańskiej. Po wybudowaniu kościoła cmentarz przykościelny otoczono ceglanymi ogrodzeniem z bramami. Murowana plebania pochodzi z l. 30. XIX w., a kamienna obora powstała po 1870 roku.

Historia

Wilkowyja była w średniowieczu grodem kasztelańskim. W XIV-XV w. była własnością Zarembów Żerkowskich i wchodziła w skład dóbr radlińskich. W 2 poł. XV w. wieś była własnością Łodziów Bnińskich, a następnie Radlińskich, Opalińskich i Włoszakowickich. Ostatnim z Opalińskich był Piotr, wojewoda łęczycki, starosta międzyrzecki. Jego córka Ludwika w 1700 r. poślubiła Jana Kazimierza Sapiehę. Zadłużone dobra koźmińskie i radlińskie przeszły w 1791 r. w ręce hrabiego Adolfa Kalkreutha. Od rządu pruskiego odkupił je w 1840 r. szambelan króla pruskiego Władysław Radoliński. Jemu to zawdzięczamy budowę neogotyckiego kościoła w 1855 roku w miejscu istniejącego wcześniej drewnianego. Parafia w Wilkowyji należy do jednych z najstarszych w dawnej diecezji poznańskiej. Z akt wizytacyjnych w średniowieczu wynika, że kościół nosił wezwanie św. Wojciecha i św. Jadwigi. Przy kościele istniało Bractwo Miłosierdzia, a od 1744 r. Bractwo św. Barbary. W 1659 r. Opalińscy wznieśli nową świątynię drewnianą w miejscu zniszczonej, którą to wyświęcił biskup poznański Wojciech Tolibowski.

Konsekracja murowanego kościoła miała miejsce w 1892 roku, a dokonał jej biskup Likowski. Proboszczem był wówczas Szymon Mizgalski. Po 1870 r. rozbudowano powstałą w 1837 r. plebanię, ogrodzono cmentarz przykościelny ceglano-kamiennym murem z kutymi bramami, podobnie jak i ogród plebański. W tymże okresie wybudowane zostały budynki gospodarcze: owczarnia, obora i stajnia.

W latach 1964–68 nastąpiła częściowa wymiana belkowania stropu kościoła. Przebudowano także prezbiterium, zmieniono ołtarze, powstały nowe witrażowe okna proj. Stanisława Powalisza z Poznania oraz wymalowano wnętrze kościoła.

Opis

Wilkowyja to wieś w gminie Jarocin, położona 4 km na płn.-wsch. od Jarocina, nad rzeką Lutynią, przy drodze z Jarocina do Żerkowa. Zespół kościoła pw. św. Wojciecha usytuowany jest w centrum wsi, przy skrzyżowaniu dróg do Radlina i Żerkowa. Orientowany kościół, otacza dawny cmentarz przykościelny ogrodzony murem ceglanym na podmurówce z kamieni polnych z bramą od zachodu. Od południa przylega do niego ogród plebański. Sama plebania usytuowana na pd.-zach. od kościoła. Zabudowania gospodarcze posadowione na zachód od kościoła.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły, na kamiennej podmurówce, o ścianach na zewnątrz nietynkowanych. Świątynia jednonawowa, 5-przęsłowa, wzniesiona na rzucie prostokąta, z węższym od nawy, zamkniętym trójbocznie dwuczłonowym prezbiterium od wschodu. Od południa do prezbiterium przylega niewielka zakrystia, a do nawy kruchta z bocznym wejściem do kościoła. Bryła kościoła oszkarpowana, zwieńczona dwuspadowym dachem, od zachodu przesłoniętym schodkowym szczytem zwieńczonym sygnaturką z metalową iglicą. Nieco niższe od nawy prezbiterium również przekryte dachem dwuspadowym. Podobnie zakrystia i kruchta. Pokrycie dachów z karpiówki ceramicznej w koronkę, wieży blachą miedzianą. Elewacje kościoła symetryczne, artykułowane dwustopniowymi przyporami, z dekoracją architektoniczną w postaci gzymsów podokapowych z fryzem ząbkowym i schodkowym oraz blend okiennych zamkniętych maswerkowo. W ścianie szczytowej, nad wejściem, w zamkniętej ostrołukowo niszy znajduje się figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem na ozdobionej motywami roślinnymi konsoli. Powyżej rzeźby kartusz z herbem Radolińskich i sygnaturka z otworami zamkniętymi ostrołukowo. Elewacja zwieńczona czterema trójkątnymi szczytami zdobionymi płycinami w kształcie trójliścia. Narożne podwyższone szkarpy tworzą ozdobne sterczyny.

Budynek plebanii zbudowany na rzucie litery „L” z kolumnowym gankiem od frontu, usytuowanym niesymetrycznie. Parterowy budynek częściowo podpiwniczony, zwieńczony dwuspadowymi dachami. Od strony ogrodu budynek posiada drewnianą werandę. Plebania otoczona jest ogrodem. Z zabudowy gospodarczej zachował się budynek obory o kamienno-ceglanych ścianach.

Zabytek  dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej parafii.

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 21-11-2017 r.