W kościele zachowane elementy gotyckiego wyposażenia.

Historia

Kościół w Wilczkowie (Wiltschau, od 1937 Herdhausen) po raz pierwszy wzmiankowany był w źródłach historycznych w 1307 r.

Wg H. Lutscha oraz K. Degena obecny kościół wzniesiony został w XV w., a w wieku XVI dobudowana została zakrystia. Natomiast wg autorów Katalogu zabytków oraz Zabytków sztuki w Polsce. Śląsk, kościół powstał w 2. poł. XIV w.

Ściany wnętrza ozdobiono bogatą polichromią, która datowana jest na 2. poł. XIV w., 4 ćw. XIV w. lub na wiek XV. W roku 1715 polichromię zatynkowano. W roku 1972 została odsłonięta i poddana konserwacji.

W wieku XVI kościół przeszedł w ręce protestantów. Katolikom zwrócony została w roku 1654.

W wieku XIX przy elewacji zachodniej, między przyporami, wbudowana została niewielka kruchta. W czasie działań wojennych zniszczone zostało zwieńczenie wieży, jego odbudowa przeprowadzona została w latach 1963-67.

Cmentarz warowny, otoczony murem ceglanym ze strzelnicami datowany jest na XVI-XVII w.

Opis

Kościół jest orientowaną budowlą. Położony jest we wschodniej części miejscowości, na niewielkim wyniesieniu, otoczony cmentarzem warownym ogrodzonym wysokim ceglanym murem z klinowymi strzelnicami. W zach. części muru znajduje się brama z otworem, zamkniętym łukiem pełnym. Przy zachodnim odcinku muru, w północnym krańcu ustawione zostały dwa krzyże pokutne.

Mury kościoła, do połowy wysokości, wzniesione są z kamienia łamanego (granit), w części górnej natomiast z cegły z użyciem zendrówki. Kościół jest budowlą jednonawową z niewysoką wieżą wtopioną w elewację zachodnią oraz z niewielkim prezbiterium, w formie pięciobocznej apsydy. Do prezbiterium od płn. przylega zakrystia. Na osi do elewacji zachodniej dobudowana została niewielka kruchta. Dwuprzęsłowa nawa oraz prezbiterium przykryte zostały sklepieniem krzyżowym. Zakrystia sklepiona jest ostrołuczną kolebka. W północnej ścianie nawy, w grubości muru, wykonane zostały jednobiegowe kamienne schody prowadzące na poddasze i wieżę. Elewacje nawy i prezbiterium oszkarpowane zostały uskokowymi przyporami, w dolnej części murowanymi z kamienia, w górnej z cegły. Elewację zachodnią wzmocniono dwiema masywnymi przyporami, sięgającymi wieży. W dolnej części elewacji, przypory wykorzystane zostały jako część murów dostawionej XIX-wiecznej kruchty.

Ściany korpusu obiega pod okapem fryz, z ukośnie ustawionych cegieł.

Otwory okienne nawy i prezbiterium zamknięte są łukiem ostrym. W otworze we wschodniej ścianie prezbiterium zachował się kamienny maswerk. W elewacji południowej znajduje się ostrołuczny portal wykonany z piaskowcowych bloków.

Sklepienie oraz ściany prezbiterium ozdobione są, odkrytą i poddaną konserwacji, gotycką polichromią o bogatym programie ikonograficznym. Ściany prezbiterium dekorowane są wielostrefową kompozycją, dzieloną na kwatery z wizerunkami postaci świętych. Na sklepieniu prezbiterium umieszczone zostało przedstawienie Sądu Ostatecznego z Chrystusem Sędzią w mandorli w otoczeniu symboli ewangelistów, Marii, Jana Chrzciciela i aniołów oraz scena zmartwychwstania zmarłych. Na ścianach tarczowych i w glifach okiennych znajdują się przedstawienia Marii Apokaliptycznej oraz świętych. Niewielkie fragmenty polichromii odkryte zostały również na ścianach nawy.

W północnej ścianie prezbiterium zachowane jest gotyckie sakramentarium, ujęte obramieniem zwieńczonym łukiem w ośli grzbiet, z przedstawieniem głowy Chrystusa w podłuczu, wsparte na konsoli z przedstawieniem męskiej głowy.

Ołtarz główny współcześnie wykonany, w formie szafy, z gotyckimi, XV-wiecznymi figurami. Zachowane są także gotyckie drewniane stalle. Empora organowa, pochodząca z XVI w., posiada balustradę zdobioną patronową polichromią. Barkowy ołtarz boczny pierwotnie był ołtarzem głównym.

Zabytek dostępny.

Oprac. Maria Czyszczoń, 08.09.2014 r.