in. założyli miasto Suwałki). Kamaldola wigierska była najbogatszym ze wszystkich kamedulskich klasztorów nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Wyróżniała się zarówno ogromem założenia, jak i kompozycją układu architektonicznego. Wartość zespołu podnosi usytuowanie w wyjątkowej scenerii otaczających lasów i wód.

Historia

W 1667 r. Jan Kazimierz nadał dokument fundacyjny Kamedułom, których osadził na Wigrach. Ten kontemplacyjny zakon o bardzo ścisłej regule miał wypraszać Boże błogosławieństwo dla króla i Rzeczypospolitej, stąd wybór miejsca - z dala od ośrodków miejskich. Przywilej ten potwierdzany był kolejno przez Jana III (1676), Augusta II (1715 i 1726), Augusta III (1739) i Stanisława Augusta (1766). W pierwszym etapie zbudowano obiekty drewniane, które spłonęły doszczętnie w 1671 roku. Po pożarze przystąpiono do budowy nowego, murowanego zespołu. W pierwszej kolejności uregulowano teren, usypano dwa tarasy. W latach 1704-1745 wzniesiono dom murowany tzw. forestarię składający się z izby mieszkalnej, alkierza i później murowany kościół prawdopodobnie wg projektu włoskiego arch. Piotra Putiniego. W eremitorium stanęło 10 domków pustelniczych (na dolnym tarasie 2), otoczonych trzema dużymi ogrodami owocowymi, kaplica kanclerska, budynki gospodarcze. W 1794 r. rząd pruski dokonał kasaty zakonu, a 6 lat później odebrano zakonnikom wszystkie dobra, przenosząc ich do Bielan k. Warszawy. W XIX w. nastąpiła stopniowa dewastacja zespołu. Po 1850 r. rozebrano kaplicę kanclerską, większość eremów i zabudowań gospodarczych. Podczas obu wojen zabudowania były palone. Odbudowy w latach 1922-1929 (wg projektów arch. Oskara Sosnowskiego), 1949-1963 (wg projektów inż. Władysława Paszkowskiego nadzorował arch. Stanisław Bukowski), 1975 poza dźwignięciem z ruin przyczyniły się do odtworzenia przejrzystego układu zasadniczych brył architektonicznych zespołu.

Opis

Zespół klasztorny usytuowany jest na półwyspie j. Wigry, na dwóch częściowo usypanych tarasach ziemnych ograniczonych murami oporowymi. Barokowy.

Zespół na planie wydłużonego, nieregularnego prostokąta. Dominantę stanowi orientowany kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP wniesiony na tarasie górnym. W pn.-wsch. narożniku znajduje się dom furtiana (XVIII w./odbudowany w 1958 r.), od niego w kierunku wsch. wznosi się wjazd główny na taras dolny. Pn. część zespołu flankuje plebania (XVIII w.) i budynek gospodarczy. Od strony pn. wjazd prowadzi na taras górny, na którym w części zach. znajduje się kościół, a we wsch. 10 eremów. W pd.- zach. części zespołu znajduje się dom królewski, d. rezydencja biskupa. W sąsiedztwie, na zach. od kościoła, kaplica kanclerska. Eremy na tarasie górnym zamknięte są od wsch. wieżą zegarową, z niej schody prowadzą na taras dolny, na którym wznosi się 7 eremów w części pd., w części pd.-wsch. wieża schodowa.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Tomasz Rogala, OT NID w Białymstoku, 30-11-2015 r.