Suwałki). Kościół wraz z zespołem klasztornym stanowi unikatowy w tej części kraju zabytek architektury. Jest przykładem barokowego kościoła reprezentującego kapucyński typ fasady wywodzącej się z działalności arch. Tylmana z Gameren (pierwowzorem był kościół Kapucynów warszawskich przy Miodowej wzniesiony w latach 1683-94).

Historia

W 1667 r. król Jan Kazimierz darował Kamedułom wyspę na jeziorze Wigry. W pierwszym etapie wznieśli oni obiekty drewniane, które spłonęły doszczętnie w 1671 roku. Po pożarze przystąpiono do budowy nowego, murowanego zespołu. W pierwszej kolejności uregulowano teren, usypano dwa tarasy. W latach 1704-1745 wzniesiono dom murowany tzw. forestarię, składający się z izby mieszkalnej i alkierza, a później murowany kościół, prawdopodobnie wg projektu włoskiego arch. Piotra Putiniego. Zakonnicy przebywali tam do 1800 r., do czasu kiedy to rząd pruski skasował zakon, a oni zostali przeniesieni do Bielan k. Warszawy. Wówczas kościół i część budynków przekazano na siedzibę biskupa nowo utworzonej diecezji wigierskiej. W 1818 r. siedzibę diecezji przeniesiono do Sejn, a kościół poklasztorny stał się parafialnym. Do tego czasu wierni uczęszczali do kościoła w pobliskim Magdalenowie, do dzisiaj pozostał tam cmentarz grzebalny. Pierwszy drewniany kościół na Wigrach spłonął w 1671 r., ob. murowany wzniesiono w latach 1694-1745. Kościół uległ zniszczeniu podczas I wojny światowej, odbudowany został wg projektu arch. Oskara Sosnowskiego. Zniszczony także podczas kolejnej wojny, odbudowany w latach 1949-1955 wg projektów inż. Władysława Paszkowskiego pod kierunkiem arch. Stanisława Bukowskiego.

Opis

Kościół wzniesiony jest w najwyższym miejscu, częściowo sztucznie usypanego wzgórza, założenia klasztornego Kamedułów. Stanowi jego dominantę. Barokowy.

Orientowany. Na planie prostokąta z węższym prezbiterium, do którego przylegają piętrowe pomieszczenia d. biblioteki, kapitularza i zakrystii. Do prezbiterium przytykają dwie wieże z wysmukłymi barokowymi hełmami. Nakryty dachem dwuspadowym. Murowany z cegły, tynkowany. Fasada trójdzielna z dwukondygnacyjną częścią środkową i niższymi, ślepymi bocznymi, połączonymi z nią spływami. Część środkowa podzielona dwiema parami toskańskich pilastrów na wysokich cokołach dźwigających belkowanie, zwieńczona trójkątnym szczytem. Na osi otwór wejściowy obwiedziony opaską z uszakami, ujęty portalem ze zdwojonych pilastrów toskańskich i zamkniętego odcinkowo naczółka. Części boczne wypełnione prostokątnymi płycinami, zwieńczone, podobnie jak szczyt, płonącymi wazami. Elewacje boczne obwiedzione wąskim gzymsem koronującym, na narożach opięte pilastrami na cokołach. Elewacja tylna podzielona w dolnej kondygnacji dwiema parami toskańskich pilastrów. Nawa zwieńczona profilowanym gzymsem obiegającym również podstawy wież. Dwie górne kondygnacje wież obwiedzione gzymsami: wąskim kordonowym i wydatnym profilowanym koronującym. Naroża opięte zdwojonymi pilastrami toskańskimi, w najwyższej kondygnacji arkadowe otwory głosowe ze zwornikami. Budowla jednonawowa z wydłużonym prezbiterium, z trzema parami przeciwległych kaplic (łączą się ze sobą przejściami o wykroju prostokąta zamkniętego łukiem pełnym). Nawa główna przesklepiona kolebką na gurtach z lunetami. Architektoniczny wystrój wnętrza stanowią podziały ukształtowane przez pojedyncze i zdwojone pilastry ze stylizowanymi kapitelami korynckimi (powtarzający się motyw korony i uskrzydlonej główki). Pilastry dźwigają gierowane belkowanie z gzymsami obiegającymi wokół wnętrze. Na nawę występuje przylegający do elewacji frontowej chór muzyczny, dobudowany w XIX w., wsparty na 4 kolumnach. W kościele znajduje się 7 ołtarzy. W głównym obraz Niepokalanego Poczęcia NMP, ołtarze boczne w kaplicach pd. noszą wezwania św. Romualda, Bożego Narodzenia i św. Kazimierza; w kaplicach pn.: św. Piotra, św. Michała Archanioła i św. Benedykta. We wszystkich ołtarzach wiszą współczesne obrazy, pierwotne uległy zniszczeniu podczas obu wojen. Do oryginalnego XVIII-wiecznego wyposażenia należą figury św. Romualda i św. Benedykta w ołtarzu głównym oraz figury królów Władysława IV i Jana Kazimierza.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Tomasz Rogala, OT NID w Białymstoku, 30-11-2015 r.