Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Mikołaja - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Mikołaja


kościół XVIII w. Wierzenica

Adres
Wierzenica

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. poznański, gm. Swarzędz - obszar wiejski

Szesnastowieczny kościół jest interesującym przykładem sakralnego budownictwa drewnianego.

Jest jednym z najstarszych kościołów drewnianych na terenie Wielkopolski. Zachowało się cenne wyposażenie z XVII w. W ołtarzu głównym z tego czasu umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem zwanej Wierzenicką, fundacji kołodzieja Bartłomieja z Klecka z 1636 r. Na szczególną uwagę zasługuje neoklasycystyczny pomnik grobowy znanego filozofa Augusta Cieszkowskiego, wykonany w k. XIX w. wg projektu Teofila Lenartowicz i Antoniego Madeyskiego. Pomnik ten, będący repliką nagrobka matki A. Cieszkowskiego, znajdującego się w kościele Santa Croce we Florencji, uchodzi za najwybitniejsze dzieło romantycznej rzeźby nagrobnej w Polsce.

Historia

Najstarsza wzmianka o Wierzenicy pochodzi z 1153 r. Miejscowość ta składała się z dwóch części: Wierzenicy Małej i Wierzenicy Wielkiej. Wierzenica Mała (ob. Wierzonka) należała do klasztoru cystersów w Łeknie, później była własnością książęcą, a następnie - klasztoru cysterek w Owińskach. Wierzenica Wielka zapewne od początku była własnością prywatną. Jej właścicielami byli m. in. w XIV w. - Łodziowie, później - Górkowie, w XVI w. - Ostrorogowie, w następnym stuleciu - Chudzińscy, w XVIII w. - Koźmińscy. W 1842 r. Wierzenicę kupił August Cieszkowski h. Dołęga, filozof, współzałożyciel Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Pierwotny kościół w Wierzenicy założony został zapewne już w XIII w., najwcześniejsza wzmianka o nim pochodzi z 1335 r. Najstarsza część zachowanego do dziś drewnianego kościoła - nawa i prezbiterium - wzniesiona została przed 1589 r. W latach 1589-1598 świątynia była użytkowana przez protestantów. Przed 1635 r. do prezbiterium dobudowano murowaną zakrystię. Przed 1742 r. kościół był restaurowany, po jego stronie zach. dobudowano wieżę. W latach 1771-1778 wieża ta zastąpiona została nową, istniejącą do dziś. W tym czasie wzniesiono też kruchtę południową. W latach 1850-1860 staraniem A. Cieszkowskiego przeprowadzono remont kościoła. Ok. 1870 r. do nawy przybudowana została murowana kaplica grobowa Cieszkowskich. Kolejny remont świątyni miał miejsce w latach 1930-1932 z inicjatywy A. Cieszkowskiego juniora. Prace obejmowały m. in. powiększenie nawy w kierunku zach. poprzez włączenie do niej przyziemia wieży. Przebudowana została także kaplica grobowa, autorem projektu był architekt Marian Andrzejewski. Szereg prac przeprowadzono w l. 70. XX w. Obejmowały one m. in. wymianę spróchniałych elementów ścian oraz szalunku, nowe pokrycie dachów gontem oraz gruntowną renowację wnętrza. W 1978 r. przy zachodniej ścianie wieży wzniesiono kruchtę.

Opis

Kościół pw. św. Mikołaja położony jest w północnej części wsi, na dość wysokim wzniesieniu. Otaczający go teren (dawny cmentarz przykościelny) ogrodzony jest drewnianym płotem.

Świątynia składa się z pierwotnie kwadratowej nawy (powiększonej następnie w kierunku zachodnim poprzez włączenie przyziemia wieży) oraz przylegającego do niej od strony wschodniej nieco węższego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Przy prezbiterium od północy znajduje się prostokątna zakrystia. Przy nawie po stronie południowej dostawiono niewielką kruchtę, po stronie północnej - prostokątną kaplicę grobową Cieszkowskich.

Nawa i nieco niższe prezbiterium nakryte są wysokimi, dwuspadowymi dachami. Dach nawy wieńczy wieżyczka na sygnaturkę nakryta cebulastym hełmem. Zakrystia oraz kaplica grobowa Cieszkowskich nakryte są dachami trójspadowymi. Ponad dachem kaplicy znajduje się niewielka wieżyczka. Kruchta południowa nakryta jest daszkiem dwuspadowym. Nad całością dominuje dwukondygnacyjna wieża zwieńczona cebulastym hełmem.

Kościół jest budynkiem drewnianym na kamienno-ceglanej podmurówce, konstrukcji zrębowej, z drewnianą wieżą konstrukcji słupowo-ramowej. Północna ściana kościoła i przylegające do niej przybudówki - zakrystia oraz kaplica grobowa, a także kruchta południowa wzniesione zostały z cegły. Ściany budynku - zarówno drewniane jak i murowane - zostały oszalowane. Dachy oraz hełm wieży, a także hełmy wieżyczki na sygnaturkę i wieżyczki wieńczącej dach kaplicy grobowej pokryte zostały gontem. Poszczególne wnętrza nakrywają stropy drewniane.

Ściany kościoła od zewnątrz oszalowane zostały pionowo pobijanymi deskami. Okna zamknięto łukiem odcinkowym, wejścia są prostokątne. Kondygnacje wieży o zróżnicowanej szerokości rozdziela zadaszenie. Na wieżyczce kaplicy grobowej umieszczono tablicę z nazwiskami i imionami pochowanych tu osób z rodziny Cieszkowskich.

We wnętrzu prezbiterium otwiera się do nawy arkadą o łuku koszowym, wspartą na konsolach. Podobnie rozwiązano połączenie między nawą i przyziemiem wieży, w którym znajduje się drewniany, wsparty na parze słupów chór muzyczny. Barokowe wyposażenie, wykonane w latach 1630-1640, obejmuje m. in. ołtarz główny, dwa ołtarze boczne przy tęczy oraz ambonę obecnie (włączoną w pulpit lektora). W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Wierzenickiej z klęczącą postacią fundatora oraz wierszowaną inskrypcją fundacyjną (1636 r.). W ołtarzu bocznym po stronie północnej umieszczono późnogotycki krucyfiks, któremu towarzyszą malowane postacie Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty. W północnej ścianie nawy znajduje się neoklasycystyczny pomnik grobowy A. Cieszkowskiego w kształcie marmurowego portalu, z brązowymi drzwiami wypełniającymi imitację wejścia. W wieńczącym portal tympanonie znajduje się rzeźbione popiersie A. Cieszkowskiego. Na drzwiach umieszczono wyobrażenia o charakterze wanitatywnym oraz scenki ilustrujące modlitwę pańską.

Położona na szlaku drewnianych kościołów Puszczy Zielonki świątynia dostępna jest do zwiedzania z zewnątrz oraz - po wcześniejszym uzgodnieniu - wewnątrz.Bliższe informacje oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej www.plebania-wierzenica.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 27.08.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.164712, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.95606