Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Świętej Trójcy - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Świętej Trójcy


kościół XVIII w. Wielki Buczek

Adres
Wielki Buczek, 19

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. złotowski, gm. Lipka

Kościół stanowi interesujący przykład charakterystycznego dla pogranicza Wielkopolski i Pomorza osiemnastowiecznego sakralnego budownictwa szkieletowego.

W świątyni zachowało się dawne wyposażenie, m. in. zespół ołtarzy o cechach późnego manieryzmu i baroku. W jednym z nich znajdują się siedemnastowieczne obrazy łączone z kręgiem wybitnego malarza gdańskiego - Hermana Hana.

Historia

Wielki Buczek było niegdyś wsią szlachecką, wzmiankowaną po raz pierwszy w 1446 r. W 1 poł. XV w. właścicielami wsi byli Wituńscy, w 1453 r. - Potuliccy, później Debrzyńscy, w 1662 r. - Raczyńscy, pod koniec XVII w. - Karnkowscy, a od ok. 1700 r. - Götzendorf-Grabowscy. W 1772 r. W wyniku I rozbioru Polski Wielki Buczek znalazł się pod panowaniem pruskim. W 1873 r. majątek przeszedł w ręce niemieckie i został rozparcelowany. Początkowo Wielki Buczek należał do parafii w Zakrzewie, samodzielna parafia powstała tu po 1578 r. (1581 r.?). Z całą pewnością w 1618 r. wieś była już siedzibą parafii. Pierwotny, drewniany kościół wzniesiony został zapewne w 4 ćw. XVI w. z fundacji ówczesnych właścicieli wsi - braci Jana i Grzegorza Debrzyńskich. W aktach wizytacyjnych z l. 1652-53 i z 1695 r. stan tego budynku określono jako zły. Zachowany do dziś kościół szkieletowy wzniesiony został na miejscu wcześniejszego budynku w latach 1729-34 z fundacji i zapewne wg projektu Adama Stanisława Grabowskiego, późniejszego bpa chełmińskiego. W 1739 r. w pobliżu światyni wzniesiono dzwonnicę. W XIX w. kościół był kilkakrotnie remontowany, m. in. w l. 1833-35 cieśla Carl Kleyer z Silna wykonał nowe dachy na kościele i wieży, nową stolarkę drzwiową i okienną oraz odremontował dzwonnicę. Szereg prac remontowych przeprowadzono też w 1869 r. i w l. 1888-90. Również po 1945 r. świątynia była wielokrotnie remontowana, m. in. w 1959 r. i w l. 1991-95. Prace obejmowały malowanie wnętrza i konserwację ołtarzy, remont elementów konstrukcyjnych ścian, wzmocnienie fundamentów i cokołu oraz przełożenie pokrycia dachowego. W 1970 r. starą zakrystię po pn. stronie budynku zastąpiono nową.

Opis

Kościół usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu w środkowej części miejscowości, przy lokalnej drodze wiejskiej. Jego prezbiterium skierowane jest na wsch. Świątynię otacza dawnym cmentarz przykościelny ogrodzony drewnianym parkanem. Na cmentarzu zachowały się stare nagrobki z XIX i XX w. W pobliżu kościoła wznosi się niewielka drewniana dzwonnica z 1739 r. oraz plebania wzniesiona w 1863 r.

Jednonawowy, salowy kościół wzniesiony został na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętą partią prezbiterialną. Po stronie zach. znajduje się nadbudowana ponad kalenicą dachu wieża na planie kwadratu. Od pn. do budynku przylegała niewielka zakrystia, obecnie zastąpiona nową, prostokątną przybudówką, od pd. - niewielka, kwadratowa kruchta. Nawa nakryta jest wysokim dachem dwuspadowym, podobny daszek nakrywa znacznie niższą kruchtę, natomiast nową zakrystię nakryto daszkiem trójspadowym. Nad zamknięciem prezbiterium - dach trójpołaciowy. Nad całością dominuje wysoka wieża, zwieńczona barokowym baniastym hełmem z latarnią.

Kościół jest budynkiem drewnianym, wzniesionym na kamienno-ceglanej podmurówce, w konstrukcji szkieletowej, z wypełnieniem cegłą. Ściany od wewnątrz oraz wypełnienia od zewnątrz otynkowano. Nowa zakrystia wzniesiona została z cegły. Dachy oraz hełm wieży pokryte zostały blachą. Wnętrze nakryte jest drewnianym, belkowym stropem z dolnym pułapem z desek.

Na zewnątrz kompozycja ścian oparta jest na kontraście ciemnych belek konstrukcji szkieletowej i jasnych, otynkowanych, malowanych na biało wypełnień. Wejścia - gł. oraz boczne w kruchcie pd. - są prostokątne. W zamknięciu prezbiterium oraz po stronie pn. i pd. znajdują się po trzy duże zamknięte półkoliście okna, niektóre z nich wypełnione są witrażami z 1934 r. W podzielonej drewnianym gzymsem elewacji zach. oraz w elewacjach wieży umieszczono niewielkie okienka prostokątne. Ściany nowej zakrystii są tynkowane, od zewn. obite deskami imitującymi konstrukcję szkieletową.

Wnętrze kościoła nakryte jest drewnianym stropem o zaokrąglonych narożach, wspartym na ścianach obwodowych oraz - po stronie zachodniej - dwóch ozdobnych słupach. Strop ozdobiony jest polichromią: w prezbiterium znajduje się przedstawienie Trójcy Św. Oraz sceny Narodzenia i Zmartwychwstania Chrystusa (jest to zapewne część stropu przeniesiona z poprzedniego kościoła), w nawie - przedstawienia Eucharystii i Tablic Mojżeszowych oraz popiersia świętych w medalionach. W partii zachodniej znajduje się empora muzyczna.

Z dawnego wyposażenia kościoła zachowały się trzy ołtarze o cechach późnego manieryzmu i baroku z 1 poł. XVIII w. W ołtarzu po stronie pd. (d. ołtarz gł.) znajdują się niezwykle cenne, siedemnastowieczne obrazy, pochodzące z poprzedniego kościoła - Koronacja i Zwiastowanie NMP, łączone z kręgiem znanego gdańskiego malarza Hermana Hana.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz oraz - po wcześniejszym uzgodnieniu - wewnątrz.

Bliższe informacje oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej Diecezji Bydgoskiej: www.diecezjabydgoszcz.pl

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 01.11.2015

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  szachulcowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.172384, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.135906