Usytuowanie i opis

Grodzisko znajduje się w odległości około 400 m na południowy-wschód od Widoradza Dolnego i około 1300 m na północ od Rudy . Położone jest na niewielkim cyplu w zabagnionej dolinie Strugi Węglewskiej.

W chwili obecnej założenie ma kształt wydłużonego owalu. Tworzą go trzy słabo zachowane wały rozdzielone mokrymi fosami. Widoczny czwarty nasyp to zapewne pozostałość niskiej grobli w podmokłym terenie po której biegła droga.

Wstępne badania sondażowe na grodzisku przeprowadziło w roku 1936 Muzeum Ziemi Wieluńskiej. Nie zachowały się dokumentacja z tych badan. W roku 1948 Janina Kamińska wizytowała to stanowisko, określając je jako grodzisko pierścieniowate, będące przypuszczalnie dawnym grodem rudzkim. Znalezione na powierzchni fragmenty naczyń datowała na III okres wczesnośredniowieczny, z niewielkim dodatkiem także ułamków naczyń późnośredniowiecznych. Zamieszczony w pracy plan perspektywiczny grodziska z czterema kolistymi wałami został skorygowany w efekcie badań B.Abramka.

Historia

Gród wzniesiono na początku 2. połowy XIII wieku. Kres jego funkcjonowania i spalenia odnoszony jest do 1. połowy XIV.

Stan i wyniki badań

Systematyczne wieloletnie badania obiektu przeprowadził B.Abramek z Muzeum Ziemi Wieluńskiej w latach 1967-1970, 1987-1988 i 1990-1995. W ich efekcie zbadano cały majdan o powierzchni około 750 m2: w trzech miejscach wykonano przekopy przez wały i fosy, odkryto pozostałości bramy wjazdowej i drewnianego pomostu .

Wały miały szerokość od 5,5 do 7,0 m i zostały usypane z gruntu wydobytego w czasie kopania fos. Owalny majdan o średnicy dłuższej około 40 m. otacza pierwszy wał w postaci pełnego pierścienia. Wał posiadał dodatkową palisadę ( o wysokości ponad 5,4 m) z dranic na krawędzi fosy i nasypu oraz blankowanie z chodnikiem na koronie. Dodatkowo umocniony był gliną i kamieniami. Dno fosy o szerokości 4 m umocnione było faszyną, która stabilizowała jej burty i chroniła je przed rozmywaniem przez wodę. Jej głębokość wynosiła 1,0-1,6 m. Drugi wał będący półpierścieniem ma przebieg równoległy do północnej i zachodniej części wału pierwszego. Nasyp ziemny na koronie nie posiadał dodatkowych konstrukcji drewnianych. Po obu jego krawędziach zachowały się pozostałości dranic. Wał trzeci dochodził do wału pierwszego w miejscu znacznego rozlewiska fosy. Wał ten zaopatrzony był w palisadę. Widoczny czwarty nasyp to zapewne pozostałość niskiej grobli w podmokłym terenie. Poprowadzona po niej droga. obiegała gród po około 2/3 obwodu .

W pierwszym pierścieniu umocnień znajdowała się brama wjazdowa wraz z mostem zwodzonym. Miał on szerokość 2,5-2,7 m i długość około 4-5 m. Przeciwwagi konstrukcji wzwodu mostowego tworzyły trzy potężne kłody dębowe z zachowanymi konopnymi sznurami i fragmentami żelaznego łańcucha( ogniwa o długości 23 cm.).

Pomost dojazdowy do bramy miał około 35 m długości. W rejonie bramy znaleziono fragment łodzi drążonej w pniu tzw. dłubanki.

Po zakończeniu badań ukazało się kilka sprawozdań podsumowujących ich wyniki , wstępnie omówiono elementy konstrukcji obronnych i materiał źródłowy . Na majdanie grodu nie znaleziono pozostałości konstrukcyjnych budynków. Jedynym ich śladem były bruki, paleniska i koncentracja zabytków ruchomych. Na podstawie analizy ruchomego materiału zabytkowego określono funkcje zabudowy. Miała ona charakter mieszkalny i gospodarczy pewnie potwierdzono obecność kuźni .

Pozyskano duży i zróżnicowany zbiór zabytków ruchomych. Całość pozyskanego ruchomego materiału zabytkowego, tworzy pięć zasadniczych kategorii: ceramikę, przedmioty metalowe, fragmenty skór, wyroby z drewna i kości zwierzęce. W grupie metali (łącznie ponad 300 szt.) najliczniej reprezentowane są militaria.

Najliczniejsze były pozostałości naczyń ceramicznych - 14,5 tysiąca fragmentów. Udało się zrekonstruować 21 naczyń w całości i 23 częściowo. Dominowały naczynia z glin żelazistych wypalone w atmosferze utleniającej.

Militaria dominują wśród zabytków metalowych w zasadzie żelaznych. Groty bełtów i strzał to 167 egzemplarzy i tylko jeden grot włóczni. Z broni siecznej w całości zachowały się sztylet i mizerykordia oraz 8 okuć z pochew broni białej. Wyjątkowe znalezisko to 15 kotwiczek żelaznych zapobiegających atakowi pieszemu i konnemu. Pozyskano 4 fragmenty toporów ale ich funkcja bojowa nie jest jednoznaczna. Zbiór ostróg tworzą 4 egzemplarze z bodźcem kolczastym i 5 z kółkiem. Pozostałe zbytki to kłódki, skoble, nożyczki, igły i szpile. Narzędzia związane z ciesielstwem to siekiery, dłuta, piły oraz świder i tarnik. Z kowalstwem związane są znaleziska młotków, przecinaków , gwoździownic i tzw. pomocników kowalskich.

Chronologię obiektu oparto na analizach dendrochronologicznych - 8 próbek pochodziło z drzew ściętych w latach 1256-1257 oraz monecie wyemitowanej przez biskupa bamberskiego Henryka I Schmiedefelda w latach 1242-1252. Podobnie datowano pozostałe zabytki masowe i inne wydzielone.

Gród datowany metodami archeologicznymi na połowę XIII w. i początek XIV jawi się jako konstrukcja wczesnego zamku o dominujących funkcjach militarnych. Wskazuje na to rozbudowany system fortyfikujący, oraz specyfika znalezionych zabytków.

Zabytek dostępny bez ograniczeń.

Oprac. Zbigniew Lechowicz, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 08-09-2015 r.