O jego wyjątkowości stanowi nieprzeciętna klasa architektoniczna secesyjnego pałacu.

Historia

Pierwsze wzmianki o Weryni pochodzą z pocz. XVI w., majątek był jednym z folwarków klucza kolbuszowskiego, należał m.in. do: Tarnowskich, Lubomirskich, Reyów i Tyszkiewiczów. Pałac w Weryni został wybudowany w 1900 r. z inicjatywy Janusza Tyszkiewicza, ówczesnego właściciela majątku, wg projektu znanego krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego. Znana jest także dokładna data budowy kaplicy, 1873 r., pozostałe obiekty kubaturowe wchodzące w skład zespołu datowane są na 2 poł. XIX w. Werynia pozostała w rękach Tyszkiewiczów do 1945 r., kiedy to przeszła na własność Skarbu Państwa. Od 1946 r. mieściła się tam Szkoła Rolnicza z internatem, a od 2002 r. pałac wraz z częścią budynków gospodarczych został przekazany Uniwersytetowi Rzeszowskiemu, który umieścił tam Wydział Biochemii.

Opis

Zespół składa się z pałacu, spichlerza, wozowni, stajni, stodoły, czworaku, domu administratora, kaplicy oraz parku. Znajduje się w pn. części miejscowości w pobliżu skrzyżowania drogi prowadzącej z Kolbuszowej do Sokołowa Małopolskiego (droga wojewódzka 875) z lokalną drogą biegnącą z północy na południe. Pałac ulokowany jest w południowo-wschodniej części zachowanego założenia.

Pałac o stylistyce secesyjnej wybudowano na rzucie zbliżonym do prostokąta, z ryzalitami w trzech ścianach. Prostopadłościenna bryła o dwóch kondygnacjach nadziemnych przekryta jest dachem czterospadowym z przełamaniami nad ryzalitami i dachami w formie ostrosłupa nad klatkami schodowymi i nad wielobocznym ryzalitem elewacji ogrodowej. Pałac wymurowano z cegły, dach przekryty jest obecnie blachodachówką. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa, niesymetryczna, elewacja ogrodowa dziewięcioosiowa i symetryczna, elewacje krótsze: wschodnia i zachodnia czteroosiowe, niesymetryczne, wszystkie ozdobione kamiennym cokołem, pasami w tynku na parterze, zwieńczone dość wydatnym gzymsem kordonowym i fryzem arkadowym poniżej. Środkowy ryzalit elewacji ogrodowej dekorowany jest płaskorzeźbą z wizerunkiem orła wspartego na dwóch kartuszach. Dominantą wnętrza jest dwukondygnacyjna, ośmioboczna sala balowa na parterze, z której zaprojektowano wyjście do ogrodu przez owalny taras z symetrycznymi, wachlarzowymi schodami.

Spichlerz usytuowany w północnej części założenia wybudowano na rzucie prostokąta z ryzalitami pośrodku dłuższych elewacji. Prostopadłościenna, dwukondygnacyjna i podpiwniczona, murowana z cegły bryła przekryta jest dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną, z przełamaniami nad ryzalitami. Dłuższe elewacje są trzyosiowe, krótsze jednoosiowe, otwory drzwiowe w elewacji południowej prostokątne zakończone są półkoliście, okienka uformowane jako biforia z wnęką uskokową oraz płaskim nadokiennikiem i podokiennikiem. Na elewacjach już pozbawionych częściowo tynków widoczna jest ramowa dekoracja oraz boniowanie naroży ryzalitów. Kondygnacje nadziemne rozdzielone drewnianymi stropami wspartymi na filarach.

Wozownia usytuowana jest w środkowej części założenia, na pn. od pałacu. Wybudowana na rzucie wydłużonego prostokąta z ceglanych filarów i drewnianych wypełnień ścian, o prostopadłościennej bryle przekrytej dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną.

Stajnia umiejscowiona jest w północno-wschodniej części założenia, na terenie folwarku. Wybudowana na rzucie wydłużonego prostokąta, parterowa. Prostopadłościenna bryła przekryta jest dachem dwuspadowym krytym dachówka ceramiczną.

Stodoła umiejscowiona jest w południowo-wschodniej części założenia, na terenie folwarku. Wybudowana na rzucie wydłużonego prostokąta z ceglanych filarów i drewnianych wypełnień ścian, jedynie pomieszczenia skrajne obmurowane są ścianami pełnymi. Prostopadłościenna bryła przekryta jest dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną

Czworak usytuowany na terenie folwarku, wyremontowany w ostatnich latach stracił częściowo cechy stylowe.

Dom administratora usytuowany jest na północ od pałacu, na terenie folwarku. Wybudowany został na rzucie prostokąta z niewielkim ryzalitem w elewacji frontowej, jako budynek parterowy, częściowo podpiwniczony, o prostopadłościennej bryle przekrytej dachem dwuspadowym, przełamanym dwuspadowym zadaszeniem piętrowego ryzalitu. Obiekt wymurowany został z cegły a jego dach pokryty, po remoncie, blacha trapezową, układ wnętrza jest dwutraktowy, rozkład pomieszczeń wtórny.

Kaplica dworska usytuowana jest w południowo-zachodniej części założenia. Wybudowana została z cegły na rzucie prostokąta z prezbiterium zamkniętym trójbocznie i niewielkim przedsionkiem. Budynek wymurowany został z cegły, ze stromym dachem pokrytym blachą, posiada dekorację w postaci: profilowanych obramień ostrołukowo zamkniętych okien, trójkątnego szczytu zamykającego przedsionek, z karbowaniem i flankującymi go pinaklami, ozdobnego szczytu kaplicy zwieńczonego krzyżem, profilowanych lizen oraz wydatnego, profilowanego gzymsu koronującego. W jednoprzestrzennym wnętrzu nie zachowało się pierwotne wyposażenie.

Pałac otoczony jest parkiem krajobrazowym założonym na wcześniejszym układzie. Zachowały się w nim dąbrowy, park leśny, liczny starodrzew, gatunki drzew rodzime i obce.

Dostęp do obiektu ograniczony. W pałacu mieści się Wydział Biochemii Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Oprac. Barbara Potera, NID OT Rzeszów, 21.10.2014 r.