Historia

Wieś Wełna po raz pierwszy wzmiankowana została w 1352 roku. W XV i XV w. stanowiła własność rodu Grudzińskich, w XVII w. — Grzymułtowskich, w 1. poł. XVIII w. — Rydzyńskich, w latach 1752-1790 — Rostworowskich i Kołaczkowskich, od 1790 r. — Grabowskich.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1727 r. został ufundowany przez kasztelana lądzkiego Wojciecha Rydzyńskiego, na miejscu kaplicy ufundowanej na pocz. XVIII przez Michała Grzymułtowskiego, zniszczonej w 1658 roku. Restaurowany został w 1930 roku. W latach 1952-1953 przeprowadzona została wymiana gontów dachu oraz konserwacja polichromii wnętrza. Ogólny remont kościoła przeprowadzony został w latach 90-tych XX wieku.

Opis

Wieś Wełna położona jest w odległości w gm. Rogoźno 11 km na pn. wsch. od Obornik, w nieznacznym oddaleniu od drogi prowadzącej z Poznania do Piły. Zespół kościelny położony jest w centralnej części wsi Wełna przy skrzyżowaniu dróg do Ludom i Parkowa.

Barokowy kościół pw. Podwyższenia Świętego Krzyża jest budynkiem drewnianym konstrukcji zrębowej. Orientowany, zbudowany na planie krzyża łacińskiego. Do pojedynczej nawy przylegają prostokątnie zamknięte boczne kaplice, tworzące pozorny transept, oraz mniejsze i niższe, zamknięte trójbocznie prezbiterium, do którego boków przylegają dwie małe zakrystie. Od zach. do nawy przylega wieża konstrukcji słupowej z kruchtą w przyziemiu. Korpus kościoła nakryty jest dwukalenicowym dwuspadowym gontowym dachem, w partii nawy kryjącym również wieżę, nad którym wznosi się wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona baniastym blaszanym cebulastym hełmem z latarnią i krzyżem. Nawę oraz pn. i pd. ściany wieży od zewnątrz otaczają, nakryte dachami pulpitowymi, zamknięte soboty konstrukcji sumikowo-łątkowej, do których prowadzą drzwi umiejscowione w pn. zach. i pd. zach. narożnikach nawy.

Wnętrze kościoła nakryte jest stropem z głęboką fasetą na profilowanym, obiegającym wnętrze gzymsie. Chór muzyczny z balustradą wybrzuszoną półkoliście na osi, zdobioną tarczami herbowymi rodu Wierzbno Rydzyńskich, wzniesiony na sześciu filarach, połączony jest z balkonami biegnącymi wzdłuż obu ścian nawy. Wewnętrzne ściany i stropy kościoła zdobi polichromia iluzjonistyczna franciszkanina Adama Swacha wykonana w latach 1728-1729, przedstawiająca m. in. sceny związane z kultem Krzyża Świętego: m. in. postacie Jezusa Chrystusa, Świętej Marii i św. Heleny na Golgocie, 12 Apostołów i 4 Ewangelistów, Widzenie cesarza Konstantyna Wielkiego oraz liczne ornamenty roślinne i inskrypcje. Wyposażenie stanowią m. in. polichromowane barokowe ołtarze główny i boczne z lat 1729-1731, stalle, konfesjonały oraz dwie ambony. Na rozległym, otoczonym drewnianym ogrodzeniem zadrzewionym cmentarzu przykościelnym wznosi się umiejscowiona na pn. wsch. od kościoła drewniana otwarta dzwonnica.

Kościół dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. Msze Św. w niedziele o godz. 7.30 i 9.00, w dni powszednie o 18.00, w święta w dni pracy o godz. 8.00 i 16.00.

Oprac. Tomasz Łuczak, 16.11.2015 r.